Nën hijen e Besës

Jam i nderuar me ftesën e Redaksisë së revistës “Shenja”-s, që të shkruaj pikërisht mbi këtë temë.

Ferid MUHIQ, Shkup

Të thyer nga pesha e përgjegjësisë morale që ra mbi ndërgjegjen e racës njerëzore pas tmerreve të Luftës së Parë Botërore, filozofi francez Ernest Renan nxori dy fjali nga thellësia e shpirtit si dy pika qelb: “Jetojmë në hijen e një hije të jetës. Për çfarë të jetohet pas nesh?” (“Nous vivons de l’ombre d’une ombre de la vie. De quoi vivra-t-on après nous?”).

Për fat të keq, ndërgjegjja e zgjuar e njerëzimit shumë shpejt sërish ka në gjumë. Sot fle më thellë se kurrë më parë.

Nga tetori 2023 e deri në prill 2025, ushtria e Izraelit e bombardon çdo ditë Gazën – qytetin më të madh të shtetit të Palestinës që është nën okupimin izraelit që nga dita e parë e themelimit (15 nëntor 1988). Njëkohësisht, Gaza është edhe një geto palestineze dhe kampi më i madh i përqendrimit në historinë botërore. Qyteti është shkatërruar plotësisht, shumë më tepër sesa arriti të shkatërronte ushtria naziste gjermane geton hebreje në Varshavë. Duhet përmendur se, në mbrojtjen e tyre, nazistët gjermanë kishin shumë më pak kohë në dispozicion sesa soldadeska sioniste izraelite: bombardimi i getos së Varshavës zgjati nga 19 prilli deri më 16 maj 1943, gjithsej 29 ditë, ndërsa bombardimi i Gazës ka zgjatur tashmë 19 muaj. Gjatë kësaj kohe, në Gaza janë vrarë mbi 60,000 njerëz, nga të cilët mbi 22,000 fëmijë dhe mbi 18,000 gra.

Kur Pablo Picasso, në shenjë proteste ndaj bombardimit dyditor të qytezës Guernica në Spanjë (Basque, prill 1937), nga aviacionet fashiste gjermane dhe italiane, pikturoi tablonë me të njëjtin emër, ajo mbeti simbol i cili edhe sot ndriçon ndërgjegjen e epokës. Thonë se është e fuqishme, sepse “Një foto flet më shumë se një mijë fjalë”. Shpesh është kështu, por jo gjithmonë dhe jo për çdo gjë në këtë botë! Ka fjalë që flasin më shumë se një mijë foto, më shumë seç mund të flasin të gjitha fotot e kësaj bote! Një nga këto fjalë është “Besa”. Në kuptimin e saj tekstual Besa paraqet një fjalë të dhënë me solemnitet. Por, kuptimi i plotë, specifik dhe i pakrahasueshëm, si dhe forca mitologjike e kësaj fjale, arrihet kur në kulturën dhe traditën e shqiptarëve bëhet “besë”.

Falë “besës”, Shqipëria u bë vendi i vetëm në Europë ku, pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, kishte më shumë hebrenj sesa para fillimit të luftës. Të gjitha vendet e tjera të okupuara pa asnjë arsye, i arrestonin, i grumbullonin dhe i deportonin qytetarët e tyre hebrenj në kampet e përqendrimit, sepse, në atë kohë, kundërshtimi i Gjermanisë naziste dhe aleatëve të saj do të thoshte përballje me një hakmarrje të tmerrshme. Edhe në ato kushte dhe pavarësisht kërcënimit të vdekjes së sigurt, mijëra shqiptarë i pranuan, i fshehën dhe, në fund, i shpëtuan dhjetëra mijë hebrenj. Me “besën” e dhënë, çdo shqiptar e zgjodhi drejtësinë para padrejtësisë dhe nderin para turpit, i vendosur pa hezitim të rrezikonte jetën e tij për t’i mbrojtur jetët e burrave, grave dhe fëmijëve, të dënuar për vdekje vetëm sepse ishin hebrenj. Duhet theksuar, po ashtu, se kjo ishte e mundur sepse, me dhënien e “besës”, shqiptari vuri si peng jo vetëm nderin e tij personal, por edhe nderin kolektiv të popullit të tij! Detyrimi për të mbajtur “besën” (fjalën e dhënë) për të është një imperativ i pakushtëzuar – më i fortë se frika, më i rëndësishëm se kujdesi për sigurinë e tij personale!

I edukuar në një traditë ku drejtësia dhe ndershmëria konsiderohen si detyrë e shenjtë e çdo njeriu, shqiptarët deri sot e kanë shënuar këtë fakt të jashtëzakonshëm në mënyrë diskrete si një fakt historik, pa e nxjerrë në pah si ndonjë arritje të tyre. Por, nëse një popull me dinjitet i shkon që të mos mburret me veprat e tij, një person me nder është i detyruar ta bëjë këtë në emër të tyre.

Për këtë arsye, unë marr të drejtën t’ia kujtoj Europës, botës dhe, veçanërisht, hebrenjve që e mbështesin regjimin gjenocidal sionist të Netanjahu-t, nën të cilin, nga viktimat e dikurshme të njërit nga holokaustet më të mëdha, hebrenjtë sot janë bërë ekzekutorë të infanticidit, femicidit dhe gjenocidit më të madh në historinë moderne të botës! Marr të drejtën t’ua kujtoj për të njëqindtë e njëtën herë të gjithëve për veprën e shqiptarëve, popullit me “besë”, një paradigmë etike të pashembullt në botë, e cila deri sot e ka ruajtur ndërgjegjen morale kolektive dhe traditën e humanizmit! Me një akt të pazakontë guximi, pikërisht falë “besës”, shqiptarët shpëtuan mijëra hebrenj nga pogromet naziste gjatë Luftës së Dytë Botërore, duke turpëruar të gjitha shtetet më të fuqishme të botës moderne, të ashtuquajtura “Botë e Lirë” dhe botën e “Vlerave Europiane”!

Duke qenë se të gjitha këto, shumë herë më të fuqishme se Izraeli, jo vetëm që nuk e kanë dënuar me asnjë fjalë regjimin sionist të Netanjahu-t për gjenocidin që kryhet çdo ditë ndaj palestinezëve prej 19 muajsh, por e mbështesin me të gjitha forcat, e furnizojnë dhe ndihmojnë me dhjetëra miliarda dollarë të dhëna për armë dhe granata për të vrarë palestinezë (mbi 95% civilë, pleq, gra dhe fëmijë!) dhe, për më tepër, me pretekstin e luftës kundër antisemitizmit, ndalojnë çdo dënim publik të Izraelit, ndërsa e ndëshkojnë ashpër çdo lloj mbështetje për Palestinën, megjithëse si palestinezët, ashtu edhe hebrenjtë janë popuj semitikë!

Humanizmi dhe solidariteti sot janë zëvendësuar kudo me një formë të turpshme të legjitimimit ideologjik, të puthjes së duarve, të servilosjes – një gjunjëzim skllavërues para atij para të cilit është e turpshme të gjunjëzohesh – para kriminelit! Sot, kur nuk guxohet të devijojmë asnjë hap nga imperativi kategorik i detyrës morale për ta ngritur lart humanizmin brenda nesh, ata e ulin ndërgjegjen e tyre, siç e ul bishtin mes këmbëve një qen i frikësuar, dhe bien në humnerën më të thellë të pandjeshmërisë dhe egoizmit.

Ma shpif vetë kujtimi i qindra mijëra poltronëve të mjerë në mbarë botën, që më 2015-tës u dyndën para ambasadave të Francës për t’u fotografuar me pankarta ku shkruhej: “Të gjithë ne jemi Charlie Hebdo!”, “Edhe unë jam Charlie Hebdo!”. Dhe, kjo vetëm një ditë pas vrasjes së autorit të karikaturave fyese ndaj Muhamedit a.s., të publikuara në të njëjtin gazetë. Në të njëjtën ditë, midis të tjerëve, një solidaritet të tillë me karikaturistin e vrarë e shprehën para Ambasadës së Francës në Sarajevë edhe disa nga “myslimanët më me ndikim në botë” (??). Nëse ky ishte një akt parimor, ku janë tani këta “heronj”, pas 19 muajsh të vrasjeve të përditshme të grave dhe fëmijëve!? I pyes publikisht: ku jeni tani që të mblidheni para ambasadave të Izraelit, SHBA-së, BE-së, me pankarta ku do të shkruhet: “Të gjithë ne jemi palestinezë nga Gaza!”, “Edhe unë jam palestinez nga Gaza!”? A fshiheni nga frika se dikush mund t’ju incizojë!? Sa në mënyrë të papërgjegjshme po e humbisni mundësinë për ta bërë të përjetshëm ndoshta momentin e vetëm të ndershëm të jetës suaj!

Përfundimisht, do të marr të drejtën t’jua kujtoj edhe bashkëkohësve të mi shqiptarë, shenjtërinë e gjërave të përmbajtura në fjalën “besë”, nën hijen e hijes e së cilës (l’ombre d’une ombre) jeton sot bota, por edhe disa nga shqiptarët më të shquar – ata te të cilët besa sikur është bërë objekt talljeje, pasi e kanë shpërndarë edhe fjalën e urtë “Besën e dhënë e kanë ngrënë pulat!” (“Besa bes, pula pes!”). E marr këtë të drejtë me qëllim të mirë. Dua t’i kujtoj të tillët se, tradicionalisht, shqiptarët, pikërisht falë besës shqiptare, me të gjitha të drejtat e kësaj bote, nuk e perceptojnë veten si pula, por si shqiponja!