Çfarë do të thotë për armëpushimin propozimi i Trumpit për spastrim etnik?

Donald Trump ka marrë meritat për marrëveshjen e armëpushimit që ndaloi luftën në Gaza, por propozimi i presidentit të Shteteve të Bashkuara për të zhvendosur me forcë palestinezët nga territori rrezikon të minojë këtë marrëveshje, thonë ekspertët.

Trump ka bërë thirrje të përsëritura këtë javë për shpopullimin e Gazës — një veprim që grupet e të drejtave të njeriut e cilësojnë si spastrim etnik — dhe për marrjen e territorit palestinez nën kontroll nga SHBA.

Liderë nga e gjithë bota kanë paralajmëruar se dëbimi i palestinezëve nga Gaza do të destabilizonte të gjithë Lindjen e Mesme. Në një perspektivë më të afërt, komentet e Trump mund të pengojnë përpjekjet për t’i dhënë fund përfundimtar luftës në këtë territor.

“Thirrjet krejtësisht të paarsyeshme dhe të çuditshme të presidentit Trump për spastrimin etnik të më shumë se dy milionë palestinezëve nga Gaza minojnë rëndë mundësinë për vazhdimin e armëpushimit,” tha Josh Ruebner, pedagog në programin për Drejtësi dhe Paqe në Universitetin Georgetown.

“Sigurisht, spastrimi etnik i palestinezëve nuk ishte pjesë e asnjë marrëveshjeje armëpushimi, dhe duke e vendosur atë si një opsion, Trump rrezikon të shkatërrojë këtë proces tepër të brishtë.”

Armëpushimi hyri në fuqi më 19 janar, një ditë para se Trump të merrte detyrën për mandatin e tij të dytë. Megjithatë, presidenti amerikan ka argumentuar se përpjekjet e tij negociuese, të udhëhequra nga i dërguari i Lindjes së Mesme, Steve Witkoff, ishin thelbësore për arritjen e marrëveshjes.

Trump e përmendi armëpushimin edhe në fjalimin e tij inaugurues, duke premtuar se do të linte një trashëgimi si “paqebërës dhe unifikues.”

“Nuk kemi pasur asnjë lidhje me këtë”

Disa ditë më vonë, Trump sugjeroi boshatisjen e Gazës nga banorët e saj. Fillimisht, komentet e tij u panë si deklarata të zakonshme të tij, hiperbolike dhe spontane.

Por më pas ai i përsëriti ato vazhdimisht. Të martën, ai lexoi një deklaratë të përgatitur në prani të kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu në Shtëpinë e Bardhë, ku e detajoi propozimin e tij.

“SHBA do të marrë kontrollin e Rripit të Gazës dhe ne do të bëjmë një punë me të. Do ta zotërojmë atë,” tha Trump.

Pavarësisht komenteve të Trump, armëpushimi ka vazhduar të qëndrojë në fuqi. Armët kanë heshtur dhe Hamas pritet të lirojë tre pengje izraelite në ditët e ardhshme në këmbim të 183 palestinezëve të mbajtur nga Izraeli.

Megjithatë, propozimi i presidentit amerikan ngre pikëpyetje për fazat e mëvonshme të marrëveshjes së armëpushimit, të cilat përfshijnë diskutime mbi të ardhmen e Gazës.

Faza e parë — që përfshin lirimin e 33 pengjeve izraelite, dërgimin e ndihmave humanitare dhe një tërheqje të pjesshme të Izraelit nga Gaza — pritet të përfundojë më 1 mars.

Faza e dytë supozohet të sjellë tërheqjen e plotë të forcave izraelite nga Gaza, një armëpushim të përhershëm dhe lirimin e të gjithë pengjeve të mbetura nga Hamas. Faza e tretë përfshin një plan rindërtimi pesëvjeçar për Gazën.

Thirrja e Trump për të dëbuar të gjithë popullsinë e Gazës bie në kundërshtim të drejtpërdrejtë me frymën e marrëveshjes.

Dhe ka shenja që administrata amerikane nuk është më e përkushtuar ndaj të gjitha pjesëve të marrëveshjes për të cilën është mburrur se ka ndërmjetësuar.

Të martën, i dërguari i Trump, Witkoff, sugjeroi se Uashingtoni do të përpiqet të përfundojë dy fazat e para për të liruar të gjithë pengjet izraelite. Por ai dukej se tërhiqej nga faza e tretë — rindërtimi i Gazës — duke thënë se “nuk mund të ndodhë ashtu siç përshkruhet në marrëveshje, si një program pesëvjeçar.”

Witkoff e distancoi ekipin e Trump nga marrëveshja, duke thënë se ajo nuk ishte “e mrekullueshme” që në fillim.

“Ne nuk kemi pasur asnjë lidhje me të,” tha ai.

“Marrëveshja është e vdekur”

Zyrtarët amerikanë janë përpjekur të zbusin komentet e Trump, me zëdhënësen e Shtëpisë së Bardhë, Karoline Leavitt, duke thënë se njerëzit në Gaza do të “zhvendosen përkohësisht.”

Sekretari i Shtetit, Marco Rubio, gjithashtu tha se zhvendosja e palestinezëve në Gaza do të ishte “e përkohshme” dhe banorët do të lejoheshin të “ktheheshin” pas rindërtimit.

Por Trump ka përsëritur pothuajse çdo ditë këtë javë se plani i tij është të largojë përgjithmonë palestinezët nga Gaza dhe të marrë territorin nën kontrollin e SHBA.

Khalil Jahshan, drejtor ekzekutiv i Qendrës Arabe në Washington DC, tha se propozimi i Trump i jep fund armëpushimit.

“Ajo që kemi dëgjuar nga Shtëpia e Bardhë këtë javë, sipas mendimit tim, e vrau plotësisht marrëveshjen e armëpushimit. Është e mbaruar,” i tha ai Al Jazeera.

“E privoi marrëveshjen e armëpushimit nga qëllimi i saj: një zgjidhje për ditën pas luftës për Gazën dhe popullin e saj. Nëse palestinezët do të zhvendosen etnikisht në vende nga Indonezia në Shqipëri, atëherë cili është kuptimi i vazhdimit të kësaj marrëveshjeje?”

Vetë Trump ka sugjeruar se lufta mund të rinisë së shpejti.

“Sulmet mund të fillojnë nesër,” tha ai të martën. “Nuk ka mbetur shumë për të goditur.”

Që nga tetori 2023, ofensiva izraelite e mbështetur nga SHBA në Gaza ka vrarë gati 62,000 palestinezë, përfshirë mijëra të zhdukur që tani konsiderohen të vdekur.

Por pse Trump mori kaq fort meritat për një armëpushim që nuk kishte ndërmend ta mbante?

“Donald Trump nuk është i interesuar për armëpushimin për të mirën e palestinezëve,” tha analisti i Lindjes së Mesme, Khaled Elgindy.

“Ai është i interesuar për titujt e lajmeve mbi armëpushimin. Ai dëshiron meritat. Ai dëshiron të thotë: ‘Unë fitova. Unë e bëra këtë.’ Ai nuk kujdeset nëse zbatohet, bie ose përfundon në spastrim etnik.”

Qëllimet e luftës së Netanyahut

Elgindy tha se përfundimi i fazës së dytë të marrëveshjes — një armëpushim i përhershëm dhe tërheqja e trupave izraelite — do të jetë thelbësor për të parandaluar planin e spastrimit etnik.

“Nuk ka asnjë dyshim se armëpushimi, në vetvete, është krejtësisht i papajtueshëm me një plan për të spastruar etnikisht Gazën,” tha Elgindy për Al Jazeera.

“Kjo është arsyeja pse unë mendoj se faza e dytë është kaq kritike. Nëse mund të arrijmë një marrëveshje për fazën e dytë dhe ajo zbatohet, atëherë mendoj se rreziku i një spastrim etnik të vërtetë zvogëlohet ndjeshëm.”

Elgindy shtoi se nuk i bën mirë armëpushimit fakti që Trump “po flet marrëzira” për të ardhmen e Gazës, por realizimi i marrëveshjes ka dinamikën e tij — dhe vendimi për ta zbatuar atë i takon Netanyahut dhe presidentit amerikan.

I pyetur këtë javë në Shtëpinë e Bardhë për armëpushimin, Netanyahu u zotua të vazhdojë ndjekjen e tre objektivave të luftës: lirimin e pengjeve, shkatërrimin e aftësive ushtarake dhe qeverisëse të Hamasit, dhe sigurimin që Gaza të mos përbëjë kërcënim për Izraelin.

Luftëtarë të armatosur rëndë të Hamasit u shfaqën në të gjithë Gazën pas më shumë se 15 muajsh lufte pas armëpushimit. Dhe grupi duket se ende mbikëqyr administratën civile të territorit.

Netanyahu mund të përballet me rënien e koalicionit të tij qeverisës nëse ministri i Financave, Bezalel Smotrich, i cili është pro rifillimit të luftës, largohet nga qeveria.

“Në këtë pikë, Netanyahu tashmë e di nëse dëshiron apo jo një armëpushim — një fazë të dytë — dhe Donald Trump tashmë e di nëse do të pajtohet me vendimin e Netanyahut,” tha Elgindy për Al Jazeera.

Për Jahshan, Netanyahu e bëri të qartë planin e tij kur përsëriti synimin për të vazhduar me objektivat e luftës.

“Deklaratat e bëra nga Netanyahu në prani të Trump, pa kundërshtimin e këtij të fundit, janë në thelb një shpallje lufte — rifillimi i luftës së shpejti. Pra, për mua, ky është skenari më i mundshëm,” i tha ai Al Jazeera. /Al Jazeera/