Ja pse presidenti turk Erdogan bën thirrje për një rend të ri botëror!

Rendi aktual global po shkatërrohet, me konflikte të ndezura në pjesë të ndryshme të botës.

Ndërsa Rusia vazhdon sulmin e saj ndaj Ukrainës, Izraeli ka lëshuar tmerr mbi palestinezët në Gaza, duke kërcënuar të destabilizojë Lindjen e Mesme. Izraeli po kryen tani sulme ajrore vdekjeprurëse në Liban, në të cilat qindra janë vrarë.

“Masakrimet e Izraelit në Gaza kanë treguar qartë edhe një herë se status quo-ja e qeverisjes globale është e paqëndrueshme”, thotë studiuesi Mustafa Oztop.

Lufta e pamëshirshme e Tel Avivit në enklavën e rrethuar palestineze të Gazës ka marrë jetën e më shumë se 41,431 njerëzve.

Turqia, së bashku me disa vende të tjera, kanë parë me përbuzje ndërsa pesë anëtarët e përhershëm të Këshillit të Sigurimit të OKB-së nuk kanë arritur të ndalojnë gjakderdhjen.

Paaftësia e OKB-së për të vepruar kundër krizës, veçanërisht pasi SHBA-ja e vetme vuri veton ndaj një rezolute të mbështetur gjerësisht të OKB-së që do të hapte rrugën për anëtarësimin dhe njohjen e plotë të Palestinës, ka ngritur pikëpyetje mbi efikasitetin dhe legjitimitetin e saj si kurrë më parë.

Si një anëtar themelues dhe një nga 20 kontribuesit kryesorë të buxhetit të OKB-së, Turqia thotë se ndryshimi është shumë i vonuar.

“Bota është më e madhe se pesë”

Turqia ka qenë një zë udhëheqës në thirrjen për reforma gjithëpërfshirëse në OKB, duke mbrojtur një sistem global demokratik, transparent dhe gjithëpërfshirës që sfidon fuqinë e rrënjosur të disave. Ajo dëshiron një sistem që trajton në mënyrë efektive çështjet globale me drejtësi dhe llogaridhënie.

Për ta arritur këtë, më shumë vende duhet të kenë një zë kuptimplotë në OKB.

Në qendër të kësaj shtytjeje për reforma është kërkesa për ndryshime në KS të OKB-së, të cilën Presidenti Erdogan e ka kritikuar në mënyrë të famshme me sloganin “Bota është më e madhe se pesë”.

Turqia argumenton se struktura aktuale e KS të OKB-së, e cila vendos të drejtën e vetos në duart e pesë anëtarëve të saj të përhershëm – Shtetet e Bashkuara, Mbretëria e Bashkuar, Franca, Kina dhe Rusia – kufizon aftësinë e këshillit për të trajtuar krizat ndërkombëtare në mënyrë të barabartë.

“Nën status quo-në, komuniteti ndërkombëtar dhe sistemi ndërkombëtar dominohen nga perspektivat, interesat dhe vendimet e pesë anëtarëve të përhershëm, dhe kështu nuk mund të prodhojë një rezultat të drejtë”, thotë Oztop për TRT World.

Pesë kombet e përhershme mund të bllokojnë çdo zgjidhje, shpesh në kurriz të drejtësisë globale.

Rezultatet janë ngërçe që shpesh lënë çështje urgjente të pazgjidhura, veçanërisht kur anëtarët e përhershëm kanë interesa konkurruese.

Kjo paralizë e natyrshme e ka penguar OKB-në të garantojë sigurinë, mbrojtjen e të drejtave të njeriut, respektimin e ligjit ndërkombëtar, ofrimin e ndihmës humanitare dhe lehtësimin e solidaritetit.

Ankaraja ka kërkuar që fuqia e vetos të hiqet ose të kufizohet më tej, me përfshirjen e aktorëve të nënpërfaqësuar në procesin e vendimmarrjes.

“Në një sistem ku Franca është një anëtare e përhershme, pse Turqia, Gjermania, India, Japonia, Brazili apo Afrika e Jugut nuk mund të jenë në një pozicion të ngjashëm?”, pyet Oztop, duke theksuar se ka pasur ndryshime të rëndësishme në balancën globale të pushtetit në 79 vitet që nga krijimi i OKB-së.

Turqia është gjithashtu kritike për qasjen selektive që fuqitë perëndimore shfaqin në adresimin e konflikteve globale. Ai ka bërë thirrje për një qasje më të qëndrueshme dhe parimore për zbatimin e ligjit ndërkombëtar, ku të gjitha kombet mbahen me të njëjtat standarde.

Kjo kritikë përqendrohet në mënyrën se si fuqitë perëndimore ishin të shpejta për të dënuar agresionin e Rusisë kundër Ukrainës, por vazhdojnë edhe sot të mbështesin Izraelin, pavarësisht nga provat në rritje të mizorive të tij në Gaza, duke përfshirë krimet e luftës dhe veprimet që përbëjnë gjenocid.

Në librin e tij “A Fairer World Is Possible”, Presidenti Erdogan thekson nevojën për një sistem “ku i drejti është i fortë, në vend që i forti është i drejtë”.

Megjithatë, arritja e këtyre reformave kërkon tejkalimin e sfidave të rëndësishme në një botë gjithnjë e më të polarizuar të karakterizuar nga ksenofobia dhe diskriminimi.

Turqia u ka kërkuar organeve ndërkombëtare, veçanërisht OKB-së, të zhvillojnë mekanizma që promovojnë në mënyrë efektive dialogun dhe mirëkuptimin.

Përtej OKB-së

Vizioni më i gjerë i Turqisë shtrihet përtej reformimit të OKB-së.

Ankaraja pohon se rendi aktual botëror favorizon në mënyrë disproporcionale vendet e zhvilluara, duke margjinalizuar shpesh vendet në zhvillim dhe vendet e pazhvilluara, duke tërhequr vëmendjen ndaj nevojës për reforma në institucionet financiare globale si Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) dhe Banka Botërore.

Ai argumenton se institucionet financiare ndërkombëtare dhe bankat shumëpalëshe të zhvillimit duhet të miratojnë politika që u shërbejnë më mirë vendeve në zhvillim dhe atyre më pak të zhvilluara, duke mbyllur hendekun midis kombeve të pasura dhe të varfra.

Turqia bën thirrje gjithashtu për mekanizma financiarë alternativë për të reduktuar varësinë nga sistemet financiare të dominuara nga perëndimi, duke promovuar një rend ekonomik global më të ekuilibruar dhe elastik, ku kombet kanë kontroll më të madh mbi politikat e tyre ekonomike.

Megjithatë, ekspertët thonë se rruga drejt reformës është e mbushur me sfida.

Një sfidë e madhe që pengon ndryshimin është se sistemi aktual “po reformohet me miratimin ose mbështetjen e themeluesve dhe sundimtarëve të tij”, paralajmëron Oztop.

“Aktorët që duan të ruajnë sistemin ekzistues do të duan të formësojnë procesin e ndryshimit sipas interesave të tyre. Ata që duan të sjellin ndryshim duhet të sinjalizojnë se sistemi aktual nuk duhet të jetë alternativa e vetme.” /TRT World/ alfax.mk/