SHBA i bëri presion Autoritetit Palestinez për të hequr kompetencat hetuese nga rezoluta e OKB-së për krimet izraelite

Një rezolutë e Këshillit të të Drejtave të Njeriut të OKB-së (HRC), e cila do të kishte krijuar një mekanizëm për të ndihmuar në hetimin e krimeve të kryera në territoret palestineze të pushtuara, u zbut pas presionit të fshehtë nga SHBA, sipas një zyrtari amerikan dhe një burimi të informuar nga një diplomat evropian, raportoi Middle East Eye.

Formulimi përfundimtar i rezolutës, e miratuar këtë javë nga këshilli, vetëm “i bën thirrje Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së që të shqyrtojë krijimin” e një organi të tillë.

Megjithatë, versionet e mëparshme të rezolutës parashikonin krijimin e drejtpërdrejtë të këtij mekanizmi – një nismë që ekspertët thonë se ka qenë shumë efektive në hetimin e krimeve të rënda në Siri dhe Mianmar.

Para miratimit të rezolutës, krerët e Komitetit të Punëve të Jashtme të Dhomës së Përfaqësuesve dhe të Komitetit për Marrëdhënie me Jashtë të Senatit të SHBA dërguan më 31 mars një letër sekretarit të përgjithshëm të OKB-së, Antonio Guterres, duke paralajmëruar se çdo shtet anëtar apo entitet i OKB-së që mbështet një mekanizëm të tillë mund të përballet me sanksione amerikane.

“Mos bëni asnjë gabim – çdo shtet anëtar i HRC-së apo entitet i OKB-së që mbështet një mekanizëm ndërkombëtar hetues specifik për Izraelin do të përballet me të njëjtat pasoja siç u përball Gjykata Penale Ndërkombëtare për tejkalimin e saj të hapur dhe mosrespektimin e sovranitetit,” thuhej në letër.

Një zyrtar amerikan i tha MEE se rezoluta u ndryshua si rezultat i presionit të SHBA-së që besohet se është ushtruar në nivelet më të larta të Autoritetit Palestinez (AP).

“Ne bindëm me sukses Autoritetin Palestinez që ta zbusë rezolutën duke hequr kërkesën për një mision hetues faktmbledhës”, tha zyrtari, në kushte anonimiteti.

Sipas tij, drafti u ndryshua nga “të krijohet” në “të shqyrtohet krijimi”.

As Autoriteti Palestinez dhe as misioni palestinez në Gjenevë nuk iu përgjigjën kërkesave për koment.

Hetime ndaj autorëve më të ulët në hierarki

Ka disa nisma aktuale në territoret palestineze të pushtuara që do të ndihmoheshin nga ky mekanizëm ligjor, por ai gjithashtu do të hapte rrugë të reja.

Gjykata Penale Ndërkombëtare (GJPN) po heton krime lufte dhe krime kundër njerëzimit në Izrael dhe Palestinë që nga 13 qershori 2014.

Ekziston gjithashtu Komisioni Hetimor (COI) për territoret e pushtuara, përfshirë Jerusalemin Lindor dhe Izraelin, i krijuar nga HRC për të hetuar shkeljet e dyshuara të ligjit humanitar ndërkombëtar që nga 13 prilli 2021.

Balkees Jarrah, drejtoreshë e asociuar në Programin për Drejtësi Ndërkombëtare në Human Rights Watch, tha se çdo njëra nga këto nisma ka qëllime dhe qasje të ndryshme.

GJPN fokusohet në zyrtarët e lartë dhe komandantët, por për shkak të burimeve të kufizuara, do të përqendrohet vetëm në pak raste. COI synon të ndriçojë ngjarjet në kohë reale dhe të japë rekomandime për komunitetin ndërkombëtar, por mund të ndihmojë gjithashtu në hetime penale.

“Mekanizmi do të kontribuonte dhe do të ndante prova me juridiksionet që hetojnë autorët në të gjitha nivelet,” tha Jarrah.

Ajo theksoi se ky mekanizëm do të kishte një standard të lartë, pasi synimi i tij është që të jetë i vlefshëm në gjykatë.

Puna e mekanizmit të ngjashëm për Sirinë, i krijuar në 2016, është përdorur nga autoritetet penale në Suedi, Gjermani dhe Francë për të ndjekur penalisht zyrtarët sirianë.

Autoriteti Palestinez “nën presion të SHBA-së”

Dy ish-zyrtarë palestinezë i thanë MEE-së se nuk ishin të befasuar që AP u tërhoq përballë presionit amerikan mbi krijimin e këtij mekanizmi.

“Absolutisht nuk jam i befasuar,” tha njëri prej tyre, duke përmendur deklaratat e AP-së pas lëshimit të urdhër-arresteve nga GJPN për Netanyahu-n dhe ish-ministrin e Mbrojtjes, Yoav Gallant.

Sipas tij, AP-ja e paraqiti si sukses të diplomacisë së qetë të presidentit Mahmoud Abbas dhe, në një thumb ndaj Hamasit, sugjeroi se fitoret për palestinezët mund të arriheshin edhe pa “gjenocid kundër nesh”.

Por nëse AP-ja do të ishte vërtet e përkushtuar ndaj drejtësisë në GJPN, atëherë do të kishte ndërmarrë veprime në muajt e fundit që nuk i ka ndërmarrë, tha ai.

“Pse nuk e detyroi AP ndonjë shtet që ta arrestojë Netanyahu-n? Pse nuk thirrën ambasadorët e Francës, Italisë dhe Greqisë kur ata hapën hapësirën ajrore për të?” pyeti ai.

Ai sugjeroi se ndoshta zyrtarët palestinezë po përpiqen të mos i japin SHBA-së një justifikim për të mbështetur aneksimin e Bregut Perëndimor – një shpallje që pritet brenda pak javësh.

“Por problemi është se ata nuk po marrin asnjë garanci për asgjë,” shtoi ai.

Megjithatë, është e paqartë se çfarë levash mund të përdorë AP-ja. Ekonomia e Bregut Perëndimor është në kolaps, ndërsa ndihmat amerikane janë ndërprerë.

Ndërkohë, AP-ja shihet gjerësisht nga palestinezët si një bashkëpunëtore e korruptuar e Izraelit – gjë që e bën edhe më të varur nga vendet evropiane për legjitimitet.

Ish-zyrtari i dytë tha se, pa zgjedhje për 17 vite, legjitimiteti i AP-së “është në duart e izraelitëve”.

“Ekzistenca e tyre është e lidhur me pushtimin, siç është bërë tashmë e qartë, dhe ata nuk janë në gjendje të bëjnë asgjë për ta thyer këtë lidhje,” tha ai.