Çfarë dimë për marrëveshjen e armëpushimit në Gaza?

Grupi palestinez Hamas ka rënë dakord për një marrëveshje armëpushimi me Izraelin pas më shumë se 460 ditësh lufte që ka shkatërruar Gazën.

Izraeli ka vrarë mbi 46,000 palestinezë që nga fillimi i luftës ndaj enklavës në tetor të vitit 2023. Zyra e Kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu deklaroi se ende nuk është rënë dakord përfundimisht për marrëveshjen, por po përfundohen detajet e fundit. Një votim nga qeveria izraelite pritet të zhvillohet të enjten.

Presidenti i zgjedhur i SHBA-së, Donald Trump, ka shpallur se një marrëveshje është arritur, ndërsa zyrtarë dhe ndërmjetës të tjerë i kanë konfirmuar lajmet agjencive Reuters dhe Associated Press.

Marrëveshja përfshin një armëpushim të përkohshëm, që për momentin do të ndalojë shkatërrimin e vazhdueshëm në Gaza, lirimin e pengjeve të mbajtura në Gaza dhe shumë prej të burgosurve palestinezë të mbajtur nga Izraeli. Marrëveshja do të lejojë gjithashtu kthimin e palestinezëve të zhvendosur në shtëpitë e tyre – megjithëse, pas fushatës së qëllimshme të shkatërrimit nga Izraeli, shumë shtëpi nuk ekzistojnë më.

Faza e parë

Faza fillestare do të zgjasë gjashtë javë dhe do të përfshijë një shkëmbim të kufizuar të të burgosurve, tërheqjen e pjesshme të trupave izraelite nga Gaza dhe një rritje të ndihmës humanitare në enklavë.

Tridhjetë e tre pengje izraelite, përfshirë gra, fëmijë dhe civilë mbi moshën 50 vjeç, të kapur gjatë sulmit të Hamasit në jug të Izraelit më 7 tetor 2023, do të lirohen. Në këmbim, Izraeli do të lirojë rreth 2,000 të burgosur palestinezë, përfshirë 250 të dënuar me burgim të përjetshëm. Ndër të burgosurit që do të lirohen janë rreth 1,000 persona të arrestuar pas 7 tetorit.

Në të njëjtën kohë, Izraeli do të tërheqë forcat e tij nga qendrat e popullsisë në Gaza deri në një distancë jo më shumë se 700 metra brenda kufirit me Izraelin. Megjithatë, kjo nuk përfshin korridorin Netzarim, një zonë e militarizuar që kontrollon lëvizjen në të gjithë Rripin. Tërheqja nga Netzarim pritet të ndodhë në faza.

Izraeli do të lejojë kthimin e civilëve në shtëpitë e tyre në veri të rrethuar të Gazës, ku agjencitë e ndihmës paralajmërojnë se mund të ketë filluar një urie masive, dhe do të mundësojë dërgimin e ndihmave deri në 600 kamionë në ditë.

Izraeli gjithashtu do të lejojë palestinezët e plagosur të largohen nga Gaza për trajtim dhe do të hapë kalimin Rafah me Egjiptin shtatë ditë pas fillimit të implementimit të fazës së parë.

Trupat izraelite do të reduktojnë praninë në korridorin Filadelfi, zona kufitare midis Egjiptit dhe Gazës, dhe më pas do të tërhiqen plotësisht në fazat e mëvonshme.

Çfarë ndodh pas fazës së parë?

Detajet për fazën e dytë dhe të tretë, megjithëse janë rënë dakord në parim, do të negociohen gjatë fazës së parë.

Kritikisht, Izraeli ka këmbëngulur që të mos jepen garanci të shkruara për të përjashtuar rifillimin e sulmeve pas përfundimit të fazës së parë dhe kthimit të pengjeve të tij.

Sipas një burimi egjiptian të cituar nga Associated Press, tre ndërmjetësit e përfshirë në bisedime – Egjipti, Katari dhe Shtetet e Bashkuara – i kanë dhënë Hamasit garanci verbale se negociatat do të vazhdojnë dhe se të tre do të shtyjnë për një marrëveshje që do të sigurojë zbatimin e fazës së dytë dhe të tretë brenda një periudhe fillestare prej gjashtë javësh.

Çfarë është planifikuar për fazën e dytë?

Nëse Izraeli përcakton se kushtet për fazën e dytë janë përmbushur, Hamasi do të lirojë të gjithë pengjet e mbetura të gjallë, kryesisht ushtarë meshkuj, në këmbim të lirimit të më shumë palestinezëve të mbajtur në burgjet izraelite. Gjithashtu, sipas dokumentit aktual, Izraeli do të nisë “tërheqjen e tij të plotë” nga Gaza.

Megjithatë, këto kushte, të cilat ende nuk janë miratuar nga kabineti izraelit, bien ndesh me qëndrimet e shumë anëtarëve të krahut të djathtë të kabinetit të Kryeministrit Benjamin Netanyahu, të cilët ai i mbështet për mbështetje, si dhe me qëndrimet e kaluara të vetë Netanyahut, i cili ka përdorur vazhdimisht praninë e Hamasit në Gaza për të zgjatur konfliktin.

Faza e tretë

Detajet për fazën e tretë mbeten të paqarta.

Sipas projektit, nëse kushtet e fazës së dytë përmbushen, faza e tretë do të përfshijë kthimin e trupave të pengjeve të mbetura në këmbim të një plani rindërtimi tre deri në pesë vjet nën mbikëqyrje ndërkombëtare.

Për momentin nuk ka një marrëveshje mbi atë se kush do të administrojë Gazën përtej armëpushimit. Shtetet e Bashkuara kanë këmbëngulur për një version të reformuar të Autoritetit Palestinez për të marrë këtë rol.

Sekretari Amerikan i Shtetit, Antony Blinken, deklaroi të martën se rindërtimi pas luftës dhe qeverisja parashikojnë që Autoriteti Palestinez të ftojë “partnerë ndërkombëtarë” për të krijuar një autoritet të përkohshëm që të menaxhojë shërbimet kritike dhe të mbikëqyrë territorin.

Partnerët e tjerë, veçanërisht shtetet arabe, do të siguronin forca për të garantuar sigurinë në afat të shkurtër, tha ai gjatë një fjalimi në Atlantic Council, një institucion mendimi me bazë në Uashington.

Për një plan të tillë do të kërkohej mbështetja e shteteve arabe, përfshirë Arabinë Saudite, të cilat kanë deklaruar se do ta mbështesnin skemën vetëm nëse ekziston një rrugë drejt krijimit të një shteti palestinez. Kjo përbën një tjetër pikë përplasjeje për ligjvënësit izraelitë, pavarësisht se Izraeli ka pranuar zgjidhjen me dy shtete në Marrëveshjet e Oslos në vitet 1990.

Izraeli ende nuk ka propozuar një formë alternative të qeverisjes për Gazën.

Sipas medias izraelite Channel 12, kjo është marrëveshja e arritur mes Izraelit dhe Hamasit për armëpushimin në Gaza:

— Sipas marrëveshjes, Hamasi do të lirojë 3 pengje në ditën e parë, 4 në ditën e shtatë dhe 13 në ditën e katërmbëdhjetë, në këmbim të lirimit të 1,000 të burgosurve palestinezë.

— Në fazën e parë, 600 kamionë me ndihma humanitare do të hyjnë çdo ditë në Gaza.

— Ushtria Izraelite (IDF) do të tërhiqet nga aksi Netzarim dhe pothuajse ka përfunduar tërheqjen nga aksi Filadelfia, duke lënë vetëm një forcë minimale.

— Faza e dytë e marrëveshjes do të fillojë në ditën e 43-të dhe do të zgjasë për 42 ditë.