Çmimet e ushqimeve, objekt i betejave politike në SHBA dhe BE

Zv/presidentja amerikane, njëherësh dhe kandidatja demokrate për president, Kamala Harris, premtoi se do të luftojë kundër rritjes së çmimevetë produkteve ushqimore, ndryshe nga  synimi i Bashkimit Evropian që është për një pagë më të drejtë për fermerët. Mes tyre janë ekspertët që bëjnë thirrje për një transparencë më të madhe në tregun e ushqimeve, shkruan Euractiv.

“Unë do të punoj për të kaluar ndalimin e parë federal për rritjen e çmimeve të ushqimeve,” tha Harris gjatë fjalimit të saj të parë të fushatës në Karolinën e Veriut.

Lufta kundër inflacionit është bërë një çështje qendrore në fushatën presidenciale në SHBA, me debatin e fokusuar kryesisht në çmimet e larta të ushqimeve, megjithëse inflacioni u kthye në një normë gati normale prej 2.9 përqind në korrik.

Ndërsa çmimet e ushqimeve në Evropë nuk po rriten aq shpejt sa midis 2021 dhe 2023, “nivelet e çmimeve mbeten të larta në krahasim me tre vjet më parë” si në BE ashtu edhe në SHBA, tha Joseph Glauber, një studiues në Institutin Ndërkombëtar për Kërkimin e Politikave të Ushqimit (IFPRI).

Në SHBA, për shembull, nga qershori 2021, rritja e çmimit të ushqimeve është mesatarisht gjashtë për qind në vit, shtoi ai.

E gjitha filloi me pandeminë dhe luftën në Ukrainë

Në të dy anët e Atlantikut, inflacioni është nxitur nga ndërprerjet e zinxhirit të furnizimit të shkaktuar nga pandemia COVID-19 dhe, veçanërisht për BE-në, nga rritja e çmimeve të energjisë që filloi në fund të vitit 2021 dhe u intensifikua pas pushtimit rus të Ukrainës.

Këta faktorë “nuk shpjegojnë nivelin e ndryshimit dhe këmbënguljen e çmimeve të larta, veçanërisht pasi transparenca mbetet më shumë dëshirë sesa realiteti në zinxhirin ushqimor,” tha Tassos Haniotis, ish-drejtor i strategjisë dhe analizës së politikave në Drejtorinë e Përgjithshme të Komisionit Evropian për Bujqësinë.

Camille Perrin, kreu i politikës ushqimore në Organizatën Evropiane të Konsumatorit (BEUC), tha se kishte shqetësime në të dy anët e Atlantikut se disa kompani “mund të kenë përfituar nga konteksti inflacionist për të rritur çmimet mbi rritjen e kostos së prodhimit”.

Mungesa e transparencës

Mungesa e transparencës në zinxhirin ushqimor ishte një nga nxitësit e protestave të fermerëve që tronditën Evropën dimrin e kaluar, kujton Euractiv.

Në përgjigje, Komisioni Evropian nisi një vëzhgim në korrik për të përmirësuar transparencën e çmimeve dhe shpërndarjen e vlerës në zinxhirin e furnizimit agro-ushqimor.

Në muajt në vijim, priten masa për të forcuar praktikat e padrejta tregtare në Direktivën e Zinxhirit Ushqimor për të siguruar zbatimin e saj ndërkufitar dhe për të bërë ndryshime në rregulloren e Politikës së Përbashkët Bujqësore (CAP) mbi kontratat dhe marrëveshjet kolektive për fermerët.

Përqendrimi i tregut

“Pa transparencë reale të çmimeve, nuk do të ketë kuptim të qartë të shkaqeve themelore të ndryshimeve të çmimeve dhe dyshohet se lëvizjet e çmimeve të mallrave dhe tensionet gjeopolitike janë përdorur si justifikim”, theksoi Haniotis.

Sipas tij, tregu evropian po bëhet gjithnjë e më i përqendruar në rrjedhën e sipërme dhe të poshtme të zinxhirit ushqimor, pra më pak se 10 lojtarë janë përgjegjës për 50 për qind të prodhimit të ushqimit.

Përqendrimi në treg i “një numri të vogël kompanish të mëdha” në Bashkimin Evropian, siç pranoi Komisioni, është gjithashtu i dukshëm në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Prandaj, në manifestin e saj zgjedhor, Partia Demokratike e SHBA u bën thirrje rregullatorëve federalë të “rishikojnë një nëngrup trustesh dhe blerjesh që kanë ndodhur që kur Presidenti Trump mori detyrën“.

Dallimet kritike

“Ne do të ndihmojmë industrinë ushqimore të bëhet më konkurruese sepse besoj se konkurrenca është shpirti i ekonomisë sonë. Më shumë konkurrencë do të thotë çmime më të ulëta për ju dhe familjet tuaja”, njoftoi Harris në fjalimin e saj, duke shtuar se do të prezantojë penalitete të reja për kompanitë që “përfitojnë nga krizat dhe thyejnë rregullat”.

Debatet në të dyja anët e Atlantikut karakterizohen nga një ndryshim kryesor – Harris fokusohet në mbajtjen e çmimeve të ulëta për konsumatorët, ndërsa debati evropian fokusohet në përmirësimin e të ardhurave të fermerëve duke u dhënë atyre fuqi më të madhe negociuese kundrejt kompanive.

Në të dyja rastet, një nga idetë që qarkullon është futja e një forme të fiksimit të çmimeve, sipas Euractiv.

Deri më 1 shkurt, presidenti francez Emmanuel Macron i kërkoi Presidentes së Komisionit Evropian Ursula von der Leyen të sigurojë që rregullat e BE-së të lejojnë që çmimet e lëndëve të para bujqësore të përcaktohen bazuar në kostot e prodhimit gjatë negociatave tregtare.

A mund të jenë efektive kontrollet e çmimeve?

Euractiv thekson se ky është më pak problem në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku ka pak më shumë se dy milionë ferma (pesë herë më pak se në BE), me një madhësi mesatare prej 178 hektarësh (dhjetë herë më të mëdha se ferma mesatare në BE).

Kundërshtarët e Harris kritikuan njoftimin e saj për “ndalimin e parë federal për rritjen e çmimeve të ushqimit”, sepse kjo do të çonte në mungesa për shkak të rritjes së kërkesës dhe uljes së ofertës.

Nga ana tjetër, në Hungari, kryeministri Viktor Orban ka kufizuar çmimet e karburanteve dhe ushqimeve në vitin 2021, duke çuar në mungesa dhe inflacion të produkteve të tjera.

“SHBA nuk do të jetë në gjendje të kontrollojë çmimet e ushqimeve. Shtetet e Bashkuara e provuan këtë qasje në vitet 1970 pa efekt. Kur kontrollet e çmimeve u vendosën gjatë administratave të Nixon dhe Ford, ato ishin kryesisht joefektive,” paralajmëroi Glauber.