Volkswageni kërkon dalje nga kriza

Për dekada të tëra, sektori i veturave ka qenë xhevahiri i industrisë gjermane, simbol i fuqishëm i ngritjes së famshme ekonomike të pasluftës botërore. Brendet e “treshes së madhe” – Volkswagen, Mercedes-Benz dhe BMW – janë lavdëruar vazhdimisht për performancën, inovacionin dhe inxhinierinë. Por sot, motori i industrisë gjermane po ngec. Dhe zgjedhjet federale që po afrohen, faktor kyç është diskutimi mbi rikthimin në rrugë të ringjalljes së këtij tregu.

Me të mbërritur në Wolfsburg të Saksonisë së Ulët, gjëja e parë që bie në sy është fabrika e madhe e Volkswagenit. Fasada e madhe me logon e madhe të VW-së dominon njërën anë të kanalit që kalon përmes qytetit. Kompleksi prej 6.5 kilometrash katrorë gjendet ngjitur me Autostadtin, një lloj parku i dedikuar për automobila dhe për Volkswagenin, prodhuesi më i madh i veturave në Evropë. “Volkswagen Arena”, stadium i sportit është pak më larg.

Wolfsburgu është versioni gjerman i Detroitit të shekullit të 20-të, jo si qytet me fabrikë veturash, por fabrikë veturash me qytet që rritet përreth tij. Rreth 60 mijë njerëz në rajon punojnë. Qyteti ka popullsi prej 125 mijë banorësh.

“Wolfsburgu dhe Volkswagen – është lloj sinonimi”, shpjegon Dieter Landenberger, historiani i brendshëm i Grupit Volkswagen, tek shikon me dashuri një model të kamotshëm “Beetle”. Është një prej shumë klasikeve të restauruara bukur në Zeithaus – muze i madh në Autostadt, i dedikuar për ikonat e industrisë motorike.

“Ne jemi krenarë me fabrikën”, thotë ai. “Është simbol i asaj periudhe në vitet e ‘50-ta kur Gjermania duhet të ristrukturonte dhe rindërtonte veten pas luftës. Ishte një lloj motori për mrekullinë e ekonomisë gjermane”.

Sot, fabrika simbolizon disa prej problemeve kryesore që ndikojnë në industrinë gjermane të veturave. Fabrika e Wolfsburgut ka kapacitete për prodhim të 870 mijë veturave në vit. Por nga 2023-ta aty prodhohen vetëm 490 mijë, sipas Institutit Ekonomik Gjerman me seli në Koln. S’është e vetmja e tillë në Gjermani. Numri i veturave të prodhuara në Gjermani ka rënë nga 5.65 milionë në vitin 2017, në 4.1 milionë në vitin 2023, sipas Organizata Ndërkombëtare e Prodhueseve të Pajisjeve Motorike.

Prodhimi i veturave përbën rreth një të pestën e prodhimtarisë së vendit. Duke llogaritur zinxhirin e furnizimit, gjeneron rreth 6 për qind të bruto produktit vendor(BPV), sipas “Capital Economics”. Industria punëson rreth 780 mijë njerëz drejtpërdrejt dhe mbështet miliona punë tjera.

Nuk është që vetëm prodhimi ka pësuar rënie. Edhe shitjet e veturave të prodhuara nga brendet gjermane janë shumë ulët në krahasim me disa vite më parë. Në mes 20170-tës dhe 2023-tës, veturat Volkswagen kanë pësuar rënie në shitje nga 10.7 milionë në 9.2 milionë, derisa në periudhën e njëjtë BMW-ja shkoi nga 2.46 milionë në 2.25 milionë dhe Mercedes-Benz ra prej 2.3 milionë në 2.04 milionë.

“Treshja e madhe” përjetoi humbje të fitimeve për rreth një të tretën në nëntë muajt e parë të 2014-s. Secila kompani paralajmëroi se sivjet të hyrat do të jenë më të ulëta se parashikimet.

Zhvillimi i veturave elektrike ka thithur investime të mëdha, por tregu për to nuk është rritur aq shpejt sa është pritur. E konkurrentët e huaj po futen fuqishëm në treg. Kërcënimi për tarifa nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe vendet e tjera, gjithashtu po rritet.

“Janë shumë kriza, një botë e tërë e krizave. Kur një krizë përfundon, një tjetër krijohet”, është mënyra se si e shpjegon situatën Simon Shütz, zëdhënësi i Federatës së Industrisë Gjermane të Automobilizmit (VDA).

Shitja e veturave në Evropë ka qenë në rënie prej 2017-s, sipas Franziska Palmasas, ekonomiste në “Capital Economics”. “Kanë ndikuar faktorët si pandemia, kriza energjetike. Por edhe sepse veturat qëndrojnë më gjatë – dhe njerëzit veçse kanë shumë vetura në Evropë. Pra kërkesa ka qenë e ulët”, thotë ajo.

Ëndrrat elektrike

Faktor tjetër kyç ka qenë tranzicioni në veturat elektrike. Që nga skandali i emetimeve të dyoksidit të karbonit në vitin 2015 – në të cilin VW u kap duke manipuluar testet e emetimeve në SHBA – industria ka qenë duke kaluar në një revolucion teknologjik.

Bashkimi Evropian është i vendosur për t’i larguar veturat me naftë dhe benzinë gjatë dekadës së ardhshme. E tani prodhuesit nuk kanë opsione veçse të investojnë së bashku, dhjetëra apo qindra miliarda euro në zhvillimin e modeleve elektrike dhe ndërtimin e linjave të reja të prodhimit.

Gjithsesi, edhe pse veturat elektrike nuk përbëjnë pjesë të madhe të të gjitha veturave të shitura – 13.6% në BE – tregu i tyre nuk është rritur aq sa është pritur.

Dhe në vetë Gjermaninë, largimi i paparalajmëruar i subvencioneve për blerësit e veturave elektrike në fund të 2023-tës kontribuoi në uljen dramatike prej 27% të shitjeve të veturave elektrike brenda vendit vitin e kaluar.

“Vendimi për të larguar subvencionet – ishte shumë i keq, sepse e minoi besimin te konsumatorët tanë”, ka deklaruar Simon Schütz nga VDA-ja. “Kalimi nga motori me djegie në mobilitetin elektrik është një proces shumë i madh. Ne jemi duke investuar miliarda në rindërtimin e të gjitha fabrikave. Dhe ajo merr kohë”.

Biznes i shtrenjtë

Prodhuesit gjermanë po ashtu janë përballur me një shqetësim tjetër serioz. Bërja biznes në Gjermani, operimi i fabrikave aty dhe punësimi i qindra mijëra punëtorëve, kushton shtrenjtë.

Punëtorët në sektorin e prodhimit të veturave tradicionalisht kanë shijuar paga të majme dhe përfitime. Sipas “Capital Economics”, në vitin 2023 paga bazë mesatare në industrinë gjermane të veturave ishte rreth 5,300 euro në krahasim me 4,300 euro në ekonominë gjermane si tërësi.

Për vite, kjo qasje u dha kompanive me seli në Gjermani disa avantazhe, për shembull, në shmangien e paqëndrueshmërisë industriale dhe në tërheqjen e mbajtjen e stafit të talentuar. Gjithsesi, çoi në atë që prodhuesit gjermanë të veturave të kenë koston më të lartë të punës në industrinë globale. Në vitin 2023, ata kishin mesatare prej 62 eurosh për orë, në krahasim me 29 euro për orë në Spanjë dhe 20 euro për orë në Portugali, sipas VDA-së.

Situata për industrinë e brendshme të veturave është bërë akute pas pushtimit rus të Ukrainës. Kjo shkurtoi furnizimet me gaz të lëngshëm të lirë rus, pikërisht në kohën kur vendi po eliminonte energjinë bërthamore.

Rezultati ishte rritje e shpejtë në çmimet e energjisë. “Çmimet e energjisë këtu janë tre deri në pesë herë më të larta se në SHBA, ose Kinë – shumë më lartë se sa konkurrentët tanë”, ka deklaruar Schütz.

“Një shok shumë i madh”

Vitin e kaluar presionet arritën kulmin. Në VW – 45 për qind e stafit të të cilit është në Gjermani – menaxherët vendosën se veprime radikale ishin të nevojshme për t’i ulur kostot.

“Ishte shok i madh”, thotë zëdhënësi i sindikatës “IG Metall”, Steffen Schmidt. “Kompania nuk tha asgjë publikisht”.

I ishte lënë Daniela Cavallos, kryesueses së këshillit të punëve të VW-së dhe përfaqësuesit të lartë të punëtorëve, për ta dhënë lajmin. “Ata zhvilluan takim të madh jashtë dyerve të fabrikës. Mijëra punëtorë ishin të shokuar. Mijëra njerëz, të gjithë komplet të heshtur”, tha Schmidt.

Ajo që VW e propozoi ishte e paprecedentë. Përfaqësuesit e sindikatave kishin shkuar në takim për të negociuar rritjen vjetore të pagesës. Ata po kërkonin 7% rritje. Në vend të saj, u ishte thënë se kompania ka nevojë për shkurtim prej 10%. Më e keqja po vinte. Kompania deklaroi se mund të ketë nevojë t’i mbyllë tri fabrika të saj brenda Gjermanisë – dhe ishte duke shkelur marrëveshjen e sigurisë së punës, që ishte me dekada.

Arne Meiswinkel, negociatorja kryesore e VW-së, pati thënë se situata me të cilën u përball në Gjermani “ishte shumë serioze” dhe se “Volkswageni do të mund të triumfojë vetëm nëse e siguron të ardhmen e kompanisë tani, përballë rritjes së kostove dhe rritjes masive të konkurrencës”.

Volkswagen asnjëherë nuk kishte mbyllur fabrikë në Gjermani në historinë 87-vjeçare. Përballë kundërshtimit të ashpër nga sindikatat dhe politikanët, dhe pas grevash të shkurtra por shqetësuese të punonjësve, ideja në fund u hodh poshtë. Por vetë fakti se kishte konsideruar çoi në shok sizmik të gjithë sektorin.

Në të njëjtën kohë, forca punëtore u pajtua për ulje pagash e përfitimesh. VW deklaroi se do të shkurtonte më shumë se 35,000 vende pune deri në fund të dekadës.

Mercedes-Benz po ashtu pati fushatë të uljes së kostos gjatë viti të kaluar, me qëllim për të kursyer miliarda euro çdo vit – edhe pse largimet  e detyrueshme në fuqinë punëtore në Gjermani janë shumë të rralla, pasi një marrëveshje për sigurimin e punës u garanton vend pune deri në vitin 2030. Derisa Fordi, që operon dy fabrika në Gjermani, kohën e fundit ka njoftuar se planifikon të shkurtojë 2,800 vende pune në vend.

Jo të gjitha problemet e industrisë së veturave janë të kufizuara në Gjermani. Me tregun evropian të ngopur, për disa dekada prodhuesit e kontinentit kanë shikuar për rritje diku tjetër.

Ndikimi i Kinës

Një nga tregjet më fitimprurëse ka qenë Kina, ku për kohë të gjatë klasa e mesme ka pasur apetit të pangopshëm për tregun e shtrenjtë evropian të veturave.

VW, Mercedez-Benz dhe BMW të gjitha u bashkuan me bizneset lokale, duke ndërtuar fabrika në Kinë për të plotësuar kërkesën lokale. Por tani ai burim i rritjes po tkurret. “Treshja e madhe” ka përjetuar rënie në shitje kohët e fundit – në vitin 2023 shitjet e VW-së në Kinë kishin rënë për 9.5% në krahasim me vitin paraprak, Mercedes-Benz për 7% dhe BMW për 13.4%. Pjesa e tyre e përbashkët e tregut kinez ka rënë gjithashtu në 18.7%, nga kulmi prej 26.2% në vitin 2019. Kjo del të jetë rezultat i ngadalësimit të ekonomisë kineze, rënies së interesit në vetura të shtrenjta me brende të huaja dhe rritja e shpejtë e markave lokale, veçanërisht në tregun e veturave elektrike.

“Jo shumë kohë më parë, brendet perëndimore përfaqësonin kualitet dhe besim”, shpjegon Mark Rainford, themeluesi i uebfaqes “Inside China Auto”. Gjithsesi, ai thotë se, që nga atëherë, reputacioni i markave kineze është përmirësuar.

Brendet kineze po ashtu po tentojnë të fitojnë terren në tregun evropian. Pos kostove më të ulëta të operimit, edhe pagat në Kinë janë më të ulëta dhe se për shkak që janë kompani për vetura elektrike s’kanë trashëgimi në treg të veturave me djegie të brendshme.

Sipas Komisionit Evropian, brendet kineze po ashtu kanë përfituar nga subvencionimet e mëdha të qeverisë, që ua lejonte të shesin vetura në çmime të ulëta artificiale. Në tetor, BE-ja vendosi tarifa të shtuara në importet e veturave elektrike të prodhuara nga Kina.

Firmat gjermane kundërshtuan tarifat e BE-së, sepse frikësoheshin nga hakmarrja e Kinës. Tani përballen me kërcënimet e masave mbrojtëse të prezantuara nga administrata e Donald Trumpit në SHBA, që përfshin tarifa të mundshme në veturat e importuara nga BE-ja.

“Ne e dimë se luftërat tregtare vetëm krijojnë humbje në të dyja anët. Tarifat do të kushtojnë pasuri, punë dhe ngritje të kostos”, ka deklaruar Simon Schütz i VDA-së.

“Problemi për Gjermaninë është se nuk jemi konkurrues”, ka deklaruar Dr Ferdinand Dudenhöffer, kreu i Qendrës për Studime në Automobilizëm me seli në Bochum. “Jo vetëm në terma të kostos, por edhe në terma të teknologjive të reja që do të udhëheqë botën në të ardhmen”.

Ai mendon se Kina është bërë qendra e gravitetit për inovacion në fushat si digjitalizimi dhe teknologjia e baterive. “Zgjidhja për prodhuesit e veturave dhe për furnizuesit, sipas mendimit tim, do të jetë që ata do t’i çojnë fabrikat e tyre jashtë vendit”, shton ai.

Simon Schütz është më optimist. Ai mendon se industria mund të ketë prosperitet, por vetëm nëse merr mbështetjen e nevojshme nga qeveria pas zgjedhjeve të këtij muaji.

“Industria jonë do të jetë lidere botërore, jam i sigurt për këtë”, shton ai. “Pyetja është se ku do të jenë punët e së ardhmes? A do të jenë ato në Gjermani, sepse ne mund të ndërtojmë vetura këtu, apo kompanitë tona do të shkojnë diku tjetër?”

Për përfaqësuesin e sindikatave Steffen Schmidt, zgjidhja është të kthehen në vlerat tradicionale industriale të Gjermanisë. “Ne duhet të jemi përsëri liderë në inovacion dhe teknologji”, thotë ai. “Pastaj ne mund të mbajmë paga të larta dhe kushte të mira për punëtorët”.

Ai mendon se rruga përpara për qeverinë e re është shumë e qartë: “Investo, investo, investo. Në infrastrukturë, në teknologji, në energji të gjelbër dhe në edukim”. /koha.net/