Verifikimi i fakteve: A qëndrojnë pretendimet e Trump-it për një ‘gjenocid të bardhë’ në Afrikën e Jugut?

Presidenti amerikan Donald Trump zhvilloi një takim të tensionuar me Presidentin e Afrikës së Jugut Cyril Ramaphosa në Shtëpinë e Bardhë të mërkurën, ku përsëriti akuzat që ai dhe anëtarët e administratës së tij kanë ngritur më parë, duke sugjeruar se fermerët e bardhë në Afrikën e Jugut po vriten sistematikisht.

Për të mbështetur pretendimin e tij, Trump i tregoi liderit afrikan video në internet, fjalime dhe artikuj lajmesh.

“Zakonisht janë fermerë të bardhë dhe po ikin nga Afrika e Jugut… dhe kjo është një gjë shumë e trishtueshme për të parë. Por shpresoj të kemi një shpjegim për këtë, sepse e di që ti nuk e do këtë”, tha presidenti amerikan, ndërsa delegacioni vizitor shikonte me mosbesim.

Tensionet mes Shteteve të Bashkuara dhe Afrikës së Jugut janë rritur që kur Trump mori detyrën këtë vit, me Uashingtonin që i ndërpreu ndihmën ekonomisë më të madhe të Afrikës dhe e tërhoqi ambasadorin muajin e kaluar.

Por sa të vërteta ishin pretendimet e Trump gjatë takimit në Zyrën Ovale? Ja verifikimi i fakteve:

Trump përsëriti pretendimet për një ‘gjenocid të bardhë’ në Afrikën e Jugut: A është i vërtetë?

Jo, nuk është. Sugjerimet e Trump se një gjenocid i bardhë mund të jetë duke ndodhur janë hedhur poshtë vazhdimisht nga zyrtarë të Afrikës së Jugut, analistë të pavarur – dhe nga të dhënat.

“Ne i pranojmë [refugjatët] nga shumë vende nëse mendojmë se ka persekutim ose gjenocid”, tha Trump në Zyrën Ovale të mërkurën.

“Dhe kemi pasur shumë njerëz, z. President [Ramaphosa], sidomos që kur e kanë parë këtë – zakonisht janë fermerë të bardhë që po ikin nga Afrika e Jugut”.

Më herët këtë muaj, 59 afrikanë të bardhë nga Afrika e Jugut mbërritën në SHBA përmes një programi refugjatësh të ngritur nga Trump për t’u ofruar strehim.

Pretendimi i Trump pasqyron besimet e nacionalistëve të bardhë se ligjet në Afrikën e Jugut për korrigjimin e padrejtësive të apartheidit tani diskriminojnë komunitetin afrikaner.

Organizata të ekstremit të djathtë, si AfriForum, kanë promovuar narrativën se afrikanerët janë përballë një kërcënimi ekzistencial.

Por faktet tregojnë të kundërtën.

“Nuk ka prova të besueshme që të mbështesin pretendimin se fermerët e bardhë në Afrikën e Jugut po sulmohen sistematikisht si pjesë e një fushate gjenocidi”, tha Anthony Kaziboni, studiues i lartë në Universitetin e Johanesburgut, për Al Jazeera.

Afrika e Jugut nuk i ndan statistikat e krimit sipas racës, por sipas të dhënave të fundit nga prilli deri në dhjetor 2024, u regjistruan 19,696 vrasje. Vetëm 36 prej tyre kishin lidhje me fermat dhe vetëm shtatë viktima ishin fermerë. Numri i viktimave të bardhë nuk është i qartë. 29 viktimat e tjera ishin punëtorë fermash, që në shumicë janë të zinj në Afrikën e Jugut.

Edhe të dhënat e AfriForum përputhen gjerësisht me shifrat e qeverisë. Grupi thotë se 50 dhe 49 vrasje në ferma ndodhën në vitet 2022 dhe 2023 përkatësisht.

“Gjenocidi është një term shumë i rëndë, i përcaktuar ligjërisht nga OKB-ja si akte të kryera me qëllim për të shkatërruar, tërësisht apo pjesërisht, një grup kombëtar, etnik, racor apo fetar. Ky prag nuk arrihet në rastin e sulmeve në ferma në Afrikën e Jugut”, tha Kaziboni.

Të bardhët përbëjnë 7% të popullsisë, por zotërojnë mbi 70% të tokës. Ata kanë rreth 20 herë më shumë pasuri se të zinjtë mesatarisht. Në biznesin korporativ, të bardhët zënë 62% të pozicioneve të larta drejtuese, ndërsa të zinjtë vetëm 17%.

A ekzistojnë ‘varreza të bardha’ përgjatë autostradës në Afrikën e Jugut?
Stafi i Shtëpisë së Bardhë shfaqi një video në Zyrën Ovale që Trump këmbënguli se tregonte “varreza të mijëra fermerëve të bardhë” me kryqe të bardhë përgjatë një autostrade.

Kur Ramaphosa pyeti se nga ishte videoja, duke thënë “Këtë nuk e kam parë kurrë”, Trump tha se ishte nga Afrika e Jugut.

Trump kishte të drejtë — pamjet ishin nga Afrika e Jugut. Por kishte edhe gabim — ato nuk ishin varreza.

Pamjet ishin ndarë më herët edhe nga Elon Musk si “provë” e një gjenocidi të bardhë.

Por sipas dokumenteve lokale dhe një raporti të Institutit të Marrëdhënieve Racore në Afrikën e Jugut, kryqet u vendosën simbolikisht në anë të rrugës gjatë një proteste në vitin 2020 pas vrasjes së çiftit të bardhë Glenn dhe Vida Rafferty në fermën e tyre.

Nuk ishin varre, siç pretendoi në mënyrë të rreme Trump.

Sipas Unionit Bujqësor të Transvaalit – një grup simpatizant i fermerëve afrikanerë – numri total i vrasjeve në ferma nga 1990 deri në 2024 ishte 2,229. Prej tyre: 1,363 fermerë të bardhë, 529 të afërm të tyre, 38 punëtorë të bardhë, 30 vizitorë të bardhë, 88 fermerë të zinj, 61 të afërm të tyre, 188 punëtorë të zinj dhe 7 vizitorë të zinj.

Pra mesatarisht, 56 afrikanë të bardhë janë vrarë çdo vit në ferma gjatë një periudhe 35-vjeçare.

“Këto krime janë brutale dhe shqetësuese, por rrjedhin nga nivele të larta krimi dhe polici e dobët rurale – jo nga ndonjë qëllim shtetëror apo grupor për të zhdukur një grup racor,” tha Kaziboni.

Trump pretendon se nuk ka drejtësi për vrasësit e fermerëve të bardhë
“Lejoni t’ua marrin tokën. Dhe kur ua marrin tokën, i vrasin fermerët e bardhë. Dhe kur i vrasin, nuk ndodh asgjë”, i tha Trump Ramaphosës.

Një çështje e rëndësishme kontesti është miratimi i ligjit për shpronësim toke nga qeveria e Afrikës së Jugut, të cilin Trump e ka quajtur “persekutim” ndaj pakicës së pasur të bardhë.

Ligji lejon qeverinë të sekuestrojë tokë nga çdo pronar privat, i bardhë apo jo, për qëllime publike. Ai parasheh kompensim të drejtë, por gjithashtu lejon sekuestrim pa kompensim në disa raste.

Por ndryshe nga çfarë pretendoi Trump, ligji e bën të qartë se vetëm qeveria – jo milicitë – mund të marrë tokë.

Gjithashtu, është e pasaktë deklarata e tij se “nuk ndodh asgjë” ndaj vrasësve. Në nëntor 2022, dy burra u dënuan me burgim të përjetshëm për vrasjen e çiftit Rafferty – protestat për të cilët Trump i paraqiti gabimisht si varre.

Po për thirrjet ‘Vriteni Boer-in’ nga politikanët afrikanë?
Ekipi i Trump tregoi një video të Julius Malema, lider i opozitës dhe partisë radikale EFF, duke kënduar këngën anti-apartheid Dubul’ ibhunu (“Vriteni Boer-in”) në një miting.

“Boer” është fjala afrikaanse për fermerin, por shpesh kuptohet si “Vriteni afrikanerin”. Kënga daton nga vitet 1980, gjatë përshkallëzimit të protestave kundër aparteidit.

Ramaphosa i tha Trump-it se e ka dënuar në mënyrë të përsëritur Malemën dhe se kjo nuk është politika zyrtare e qeverisë.

Malema vetë ka deklaruar publikisht: “Nuk po bëjmë thirrje për therjen e të bardhëve – të paktën jo tani.”

Veteranët anti-apartheid thonë se kjo këngë nuk është nxitje për dhunë, por një simbol i rezistencës ndaj shtypësit.

Gjykatat në Afrikën e Jugut kanë vendosur që kënga nuk përbën gjuhë urrejtjeje.

Kaziboni tha se vendimet kanë qenë “kontestuese”.

“Disa shqetësohen se mund të lënë grupet e pambrojtura pa ndihmë kur kërcënohen”, tha ai.

Megjithatë, sipas tij, gjykatat po përpiqen të balancojnë “lirinë e shprehjes, shlyerjen historike dhe kohezionin shoqëror”.

“Vdekje, vdekje, vdekje e tmerrshme”: Trump paraqet artikuj

Ulur pranë Ramaphosës, Trump shfaqi një grumbull artikujsh që sipas tij dëshmonin për ndjekjen e fermerëve të bardhë.

“Vdekje e njerëzve, vdekje, vdekje, vdekje e tmerrshme, vdekje”, tha Trump duke u treguar gazetarëve artikujt.

Megjithatë, një prej tyre ishte një blog me një imazh nga qyteti i Goma në Kongo, që tregonte punonjës të Kryqit të Kuq me trupa në çanta plastike – jo nga Afrika e Jugut.

Kaziboni tha se në një kohë të “dezinformimit global në rritje”, paraqitja që Trump i bën Afrikës së Jugut “keqinterpreton faktet dhe historinë e thellë”.

“Provat që ai paraqet janë të panjohura – madje edhe për vetë Presidentin Ramaphosa”, tha studiuesi. “Është e rëndësishme të mos i reduktojmë çështjet komplekse në narrativa të thjeshta të shtyra nga agjenda ideologjike.” /Al Jazeera/