U arrestua me urdhër të GJNP-së: Çfarë ishte ‘lufta kundër drogës’ e Duterte-s?

Ish-presidenti i Filipineve, Rodrigo Duterte, i kërkuar nga Gjykata Ndërkombëtare Penale (ICC) për krime kundër njerëzimit, është transportuar drejt Hagës disa orë pasi u arrestua në kryeqytetin Manila të martën.

Urdhri i arrestit i ICC-së, të cilin e ka parë agjencia Reuters, e akuzon Duterte-n për përgjegjësi kriminale për vrasjen e të paktën 43 personave midis viteve 2011 dhe 2019, si pjesë e luftës së tij kundër drogës gjatë kohës që ishte kryebashkiak i qytetit Davao dhe më vonë si president nga viti 2016 deri në 2022.

Duterte kërkoi që gjyqi i tij të zhvillohej në një gjykatë në Filipine. “Nëse kam bërë një mëkat, më gjykoni në gjykatat filipinase,” u tha ai oficerëve të policisë gjatë qëndrimit në paraburgim në Manila.

Çfarë ishte ‘lufta kundër drogës’ e Duterte-s?

Rodrigo Duterte e ndërtoi reputacionin e tij si “ndëshkuesi” gjatë më shumë se 20 viteve si kryebashkiak i Davaos, megjithëse shërbeu në këtë detyrë me ndërprerje. Gjatë kësaj periudhe, mbi 1,000 persona u vranë, duke përfshirë përdorues dhe shpërndarës të dyshuar të drogës. Organizatat e të drejtave të njeriut e kanë akuzuar Duterte-n për drejtimin e një “skuadre vdekjeje” në këtë qytet.

Prej marrjes së detyrës si president më 30 qershor 2016, Duterte u zotua ta zgjidhte problemin e drogës brenda gjashtë muajve. “Nuk më interesojnë të drejtat e njeriut, më besoni,” deklaroi ai më vonë.

Në ditën e parë të plotë të presidencës së tij, më 1 korrik 2016, policia kreu operacione kundër drogës në të gjithë vendin, duke vrarë të paktën 12 persona. Kjo shënoi fillimin e një fushate të përgjakshme gjashtëvjeçare që la të paktën 7,000 viktima, duke përfshirë gra dhe fëmijë.

Në fund të mandatit të tij në vitin 2022, vlerësohet se rreth 30,000 persona u vranë nga policia dhe individë të panjohur, megjithëse policia raportoi vetëm 7,000 vrasje të ndodhura gjatë operacioneve zyrtare.

Cila ishte reagimi i publikut ndaj luftës kundër drogës?

Gjatë gjithë presidencës së tij, Duterte gëzoi një mbështetje të madhe publike, duke e lejuar të shtynte përpara agjendën e tij të ashpër kundër drogës. Në vitin 2016, ai kishte një nivel aprovimi prej 86%, ndërsa në 2022, përpara largimit nga posti, kjo shifër ishte ende e lartë, në 73%.

Megjithatë, raportet e organizatave ndërkombëtare, si Amnesty International, treguan se shumica e viktimave ishin nga shtresat e varfra. Raportet sugjeruan gjithashtu se policët merrnin shpërblime prej 150 deri në 300 dollarë për çdo të dyshuar për drogë të vrarë, duke krijuar një “shpërblim për vrasjen”.

Viktimat e mbijetuara të luftës kundër drogës

Disa persona i mbijetuan ekzekutimeve policore dhe abuzimeve. Në shtator 2016, Francisco Santiago Jr rrëfeu për Al Jazeera se ai dhe një tjetër burrë ishin ndaluar nga policia në Manila, më pas ishin çuar në një rrugicë të errët dhe ishin qëlluar disa herë. Santiago mbijetoi duke u shtirur si i vdekur dhe më vonë dëshmia e tij u përfshi në dosjen e paraqitur në ICC.

Në një rast tjetër në 2017, Komisioni për të Drejtat e Njeriut në Filipine gjeti një qeli sekrete brenda një stacioni policor në Manila me 12 të ndaluar, të cilët nuk ishin regjistruar si të arrestuar dhe familjet e tyre nuk ishin njoftuar.

Fëmijët nuk u kursyen

Deri në qershor 2020, rreth 129 fëmijë ishin vrarë nga policia ose nga persona të lidhur me të, sipas një raporti të Reuters.

Një nga rastet më të famshme ishte vrasja e Kian delos Santos në vitin 2017, një 17-vjeçar që u ekzekutua nga policia pranë shtëpisë së tij, ndërkohë që sipas dëshmitarëve ai lutej për jetën e tij. Pasi fillimisht pretenduan se ai ishte i armatosur, pamjet e kamerave të sigurisë treguan se ai ishte i pafajshëm dhe u vra pa mëshirë.

Si reaguan familjet e viktimave dhe grupet e të drejtave të njeriut?

Llore Pasco, nëna e dy djemve të vrarë nga policia në vitin 2017, tha për Al Jazeera se ishte e mbushur me emocione pasi mësoi për arrestimin e Duterte-s.

“Sytë mu mbushën me lot. Pas kaq vitesh pritjeje, më në fund po ndodh,” tha ajo.

Jane Lee, gruaja e një viktime të luftës kundër drogës, tha se arrestimi i Duterte-s tregoi pabarazinë në sistemin e drejtësisë në Filipine.

“Duterte po arrestohet tani, por të dashurit tanë u ekzekutuan menjëherë,” tha ajo. “Dua ta shoh Duterte-n në burg.”

A u tërhoq Filipinet nga Gjykata Ndërkombëtare Penale?

Duterte e tërhoqi Filipinet nga ICC në mars 2019, pak muaj pasi gjykata njoftoi një hetim paraprak për vrasjet. Megjithatë, sipas rregullave të ICC-së, gjykata ende ka juridiksion mbi krimet e kryera ndërkohë që vendi ishte anëtar.

Hetimi i ICC-së u pezullua në vitin 2021, por u riaktivizua dy vite më vonë. Qeveria e presidentit aktual Ferdinand Marcos Jr fillimisht refuzoi të bashkëpunonte me ICC, por në fund të vitit 2024, njoftoi se do të përmbushte çdo urdhër arresti.

Të martën vonë, Marcos Jr konfirmoi se Duterte ishte nisur drejt Hagës.

“Aeroplani është rrugës për në Hagë, në Holandë, duke lejuar ish-presidentin të përballet me akuzat për krime kundër njerëzimit në lidhje me luftën e tij të përgjakshme kundër drogës,” tha Marcos.

“Interpol kërkoi ndihmë dhe ne pranuam, pasi kemi angazhime ndaj kësaj organizate,” shtoi ai. /A; Jazeera/