Historia e zgjedhjeve në RMV nga viti 1990 deri më sot

Këto janë zgjedhjet e 11-ta parlamentare që mbahen njëkohësisht me raundin e dytë të zgjedhjeve të shtata presidenciale që nga viti 1991, shkruan alfax.mk.

Zgjedhjet e para për deputetë u mbajtën në vitin 1990, të dytat në 1994, të tretat në 1998, të katërtat në 2002, të pestat në 2006, të gjashtat në 2008, të shtatat në 2011, të tetat në 2014, të nëntat në 2016, dhe të dhjetat në 2020.

Përveç zgjedhjeve parlamentare, u mbajtën gjashtë zgjedhje presidenciale – në 1994, 1999, 2004, 2009, 2014 dhe 2019, si dhe tetë zgjedhje lokale – në 1990, 1996, 2000, 2005, 2009, 2013, 2017 dhe 2021. Qytetarët dolën në referendum tri herë, në vitin 1991 kur vendosën për shtet të pavarur, në vitin 2004 kur votuan për ndarjen territoriale të sapo propozuar dhe në vitin 2018 kur votuan për marrëveshjen mes Maqedonisë dhe Greqisë.

Zgjedhjet e para parlamentare shumëpartiake në Maqedoni u mbajtën në nëntor të vitit 1990.

Zgjedhjet u zhvilluan sipas modelit zgjedhor të shumicës. Në to morën pjesë 18 parti politike dhe 43 kandidatë të pavarur.

VMRO-DPMNE – 38 deputetë, LSDM – 31 deputetë dhe Partia për Prosperitet Demokratik – 17 deputetë, kanë pasur më së shumti vende në përbërjen parlamentare nga viti 1990 deri në vitin 1994.

Kryetar i Kuvendit në atë periudhë ishte Stojan Andov. Kuvendi me shumicë votash zgjodhi për kryetar të shtetit Kiro Gligorovin. Më 20 mars 1991 u zgjodh qeveria e parë e ekspertëve e Republikës së pavarur të Maqedonisë, e udhëhequr nga Nikolla Klusev. Në shtator të vitit 1992, pas votimit të mosbesimit në Kuvend, qeveria e Klusevit dha dorëheqjen dhe një kabinet i ri u formua nga Branko Cërvenkovski nga LSDM.

Zgjedhjet e dyta parlamentare u mbajtën në tetor 1994. Ato u zhvilluan sipas modelit zgjedhor mazhoritar më 16 dhe 30 tetor, njëkohësisht me zgjedhjet e para të menjëhershme presidenciale.

Në zgjedhje morën pjesë 38 parti politike dhe 283 kandidatë të pavarur. Pjesëmarrja në raundin e parë ishte 77,3 për qind, ndërsa në të dytin 57,8 për qind.

VMRO-DPMNE dhe Partia Demokratike, në atë kohë të udhëhequr nga Petar Goshev, bojkotuan raundin e dytë të zgjedhjeve me pretendimin se kishte parregullsi të rënda në procesin zgjedhor.

Më 19 nëntor 1994 u inaugurua përbërja e re e Kuvendit. LSDM – 62 deputetë, LDP – 27, Partia për Prosperitet Demokratik 11, Partia për Prosperitet Demokratik të Shqiptarëve (PPDSH) – 4 deputetë. Kryetar i Kuvendit u rizgjodh Stojan Andov, i cili në atë pozitë qëndroi deri në mars të vitit 1996. Pas dorëheqjes së Andovit, në atë pozitë erdhi Tito Petkovski.

Me një plejadë të tillë forcash, partitë politike që ishin në pushtet deri në zgjedhjet e vitit 1994, edhe një herë formuan një qeveri koalicioni në krye me Branko Cërvenkovskin nga LSDM.

Zgjedhjet e treta parlamentare u mbajtën në tetor dhe nëntor 1998. Votimi u zhvillua në dy raunde sipas parimit të kombinuar të shumicë dhe proporcional – 85 deputetë u zgjodhën sipas shumicës dhe 35 sipas modelit proporcional. Në votim kanë dalë 72.9 për qind e votuesve të regjistruar.

Fitoi koalicioni “Për Ndryshim”, i përbërë nga VMRO-DPMNE dhe Alternativa Demokratike. VMRO-DPMNE – 49 deputetë, LSDM – 27, PPD – 14, DA – 13, PDSH-PDP – 11 deputetë.

Qeveria u formua nga VMRO-DPMNE, DA dhe PDSH dhe drejtohej nga Lubço Georgievski. Kryetar i Kuvendit u zgjodh Savo Klimovski. Në nëntor 2000, pas largimit të DA nga qeveria, Stojan Andov u zgjodh kryetar i Kuvendit për herë të tretë. Në maj të vitit 2001, kur filloi konflikti ushtarak, u formua një qeveri e koalicionit të gjerë në të cilën hyri LSDM dhe u largua në nëntor 2001.

Zgjedhjet e katërta parlamentare u mbajtën më 15 shtator 2002, sipas modelit zgjedhor proporcional në gjashtë zona zgjedhore. Pjesëmarrja në votime ishte 73.4 për qind.

Morën pjesë 33 parti dhe koalicione, si dhe pesë lista të pavarura kandidatësh.

Fitoi koalicioni “Të bashkuar për Maqedoninë” i udhëhequr nga LSDM, i cili kishte më së shumti mandate në Kuvend – 60. Koalicioni VMRO-DPMNE – LP kishte 33, BDI – 16, PDSH – 7 deputetë.

Kryetar i Kuvendit ishte Nikolla Popovski deri në nëntor të vitit 2003, kur u zëvendësua nga Lupço Jordanovski pas largimit të tij nga posti ministror. Koalicioni “Të bashkuar për Maqedoninë” formon qeverinë e udhëhequr nga Branko Cërvenkovski. Në korrik 2003, qeveria u ristrukturua. Pas zgjedhjes së Cërvenkovskit për president të vendit, kryeministër u bë Hari Kostov, i cili qëndroi në krye të qeverisë deri në nëntor të vitit 2004, kur dha dorëheqjen. U formua një qeveri e re, e kryesuar nga Vlado Buçkovski.

Zgjedhjet e pesta parlamentare u mbajtën më 5 korrik 2006, sipas modelit zgjedhor proporcional, në gjashtë zona zgjedhore, të njëjta me zgjedhjet parlamentare të vitit 2002. Pjesëmarrja në votime ishte 56.5 për qind, më e ulëta në zgjedhjet parlamentare të mbajtura deri atëherë.

Për pjesëmarrje në zgjedhje aplikuan 33 lista të kandidatëve – të koalicioneve partiake, partive të pavarura politike dhe qytetarëve.

Opozita e udhëhequr nga VMRO-DPMNE, e cila më vonë formoi një qeveri, fitoi. Koalicioni “Për një Maqedoni më të mirë” i udhëhequr nga VMRO-DPMNE fitoi 44 mandate parlamentare, koalicioni “Të bashkuar për Maqedoninë”, i udhëhequr nga LSDM – 32, koalicioni BDI-PPD – 18, PDSH – 11, Partia e Re Socialdemokrate – 7 , VMRO Partia Popullore – 6 mandate.

Pas zgjedhjeve, mandati për formimin e kabinetit të ri qeveritar iu dha liderit të VMRO-DPMNE-së, Nikolla Gruevski, i cili u zgjodh kryeministër më 28 gusht. Përbërja e saj përfshinte përfaqësues të koalicionit të udhëhequr nga VMRO-DPMNE, PDSH dhe NSDP. Qeveria u mbështet nga DOM dhe PEI. VMRO-NP votoi për qeverinë, por nuk mori pjesë në koalicionin qeveritar.

Kuvendi i zgjedhur në vitin 2006 funksionoi deri më 12 prill 2008, kur deputetët morën vendim për vetëshpërndarjen dhe shpalljen e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare më 1 qershor.

Zgjedhjet e gjashta për deputetë në legjislativ u mbajtën më 1 qershor 2008 dhe ishin zgjedhjet e para të parakohshme që nga pavarësia e Republikës së Maqedonisë në vitin 1991. Zgjedhjet u zhvilluan sipas modelit proporcional në gjashtë njësi zgjedhore. Të drejtë vote kanë pasur 1.779.116 votues, të cilët në 2.976 vendvotime kanë votuar për 18 lista me 1.540 kandidatë për 120 vende parlamentare në Kuvendin e Maqedonisë.

Zgjedhjet e parakohshme parlamentare në Republikën e Maqedonisë u mbajtën më 1 qershor 2008, pas votimit dhe shpërbërjes së Kuvendit të Republikës së Maqedonisë më 12 prill 2008.

Ideja për zgjedhje të parakohshme parlamentare në Republikën e Maqedonisë erdhi menjëherë pas samitit të NATO-s të mbajtur në Bukuresht në vitin 2008. Nisma për zgjedhje të parakohshme u përkrah nga VMRO-DPMNE në pushtet së bashku me partnerin e saj të koalicionit, Partinë Demokratike Shqiptare, ndërsa kundër votuan opozita LSDM dhe LDP. Shpallja e zgjedhjeve u mundësua pas shpërndarjes së Kuvendit të Republikës së Maqedonisë më 12 prill 2008.

Koalicioni i udhëhequr nga VMRO-DPMNE fitoi 63 vende parlamentare në zgjedhjet e parakohshme parlamentare në vitin 2008, koalicioni “Dielli” i udhëhequr nga LSDM 27, BDI-18, PDSH-11 dhe PEI -1.

Pas zgjedhjeve, mandati për formimin e Qeverisë iu dha sërish kryetarit të VMRO-DPMNE-së, Nikolla Gruevski.

Zgjedhjet e shtata parlamentare, të cilat ishin edhe të dytat të parakohshme, u mbajtën më 5 qershor 2011. Në Kuvendin e Republikës së Maqedonisë sipas modelit proporcional janë zgjedhur 123 deputetë. Territori i Republikës së Maqedonisë është i ndarë në gjashtë njësi zgjedhore dhe në secilën prej tyre janë zgjedhur 20 deputetë, ndërsa për herë të parë janë zgjedhur tre deputetë nga diaspora – nga një deputet nga tri njësitë zgjedhore: Evropa dhe Afrika, Amerika Veriore dhe Jugore dhe Australia dhe Azia.

Koalicioni i udhëhequr nga VMRO – DPMNE fitoi zgjedhjet, e cila pas zgjedhjeve formoi një qeveri të re koalicioni.

Në zgjedhje janë paraqitur dhe pranuar 18 lista kandidatësh, të gjitha nga partitë politike dhe koalicionet. Gjithsej në zgjedhje marrin pjesë 53 parti. Prej tyre, 16 kanë garuar në mënyrë të pavarur, dhe 37 në koalicionet e udhëhequra nga VMRO DPMNE dhe LSDM.

Koalicioni i udhëhequr nga VMRO-DPMNE fitoi 53 deputetë në zgjedhjet e parakohshme parlamentare, si dhe fitoi tri mandate parlamentare nga diaspora.

Zgjedhjet e teta të parakohshme parlamentare u mbajtën më 27 prill 2014. Ato u mbajtën njëkohësisht me raundin e dytë të zgjedhjeve presidenciale. Këto ishin zgjedhjet e treta të parakohshme parlamentare që nga pavarësia e Maqedonisë.

Nga gjithsej 123 deputetë të zgjedhur, 120 janë zgjedhur sipas modelit proporcional në gjashtë zona zgjedhore. Tre deputetët e mbetur u zgjodhën sipas modelit mazhoritar në një zonë zgjedhore dhe nga një deputet nga tre zona zgjedhore në Evropë dhe Afrikë, në Amerikën Veriore dhe Jugore dhe në Australi dhe Azi.

Për këto zgjedhje janë dorëzuar dhe pranuar 14 lista kandidatësh, të gjitha nga partitë politike dhe koalicionet. Në zgjedhje morën pjesë gjithsej 51 parti. Prej tyre, nëntë morën pjesë në mënyrë të pavarur dhe 42 në një nga koalicionet. Në koalicionin e udhëhequr nga VMRO-DPMNE morën pjesë 23 parti, gati gjysma e numrit të përgjithshëm të partive që morën pjesë në këto zgjedhje.

Koalicioni i udhëhequr nga VMRO-DPMNE sërish fitoi zgjedhjet. Opozita e udhëhequr nga LSDM-ja i konsideroi zgjedhjet të parregullta dhe vendosi të bojkotojë Kuvendin. Më 19 qershor 2014, Kuvendi votoi për qeverinë e re, e cila ishte sërish koalicion ndërmjet VMRO-DPMNE-së dhe BDI-së, të kryesuar nga Nikolla Gruevski.

Pas një bojkoti 15 mujor, më 1 shtator 2015, opozita e udhëhequr nga LSDM u kthye në Kuvend.

Zgjedhjet e nënta të parakohshme parlamentare që nga pavarësia e Maqedonisë u mbajtën më 11 dhjetor 2016.

Për këto zgjedhje u aplikua modeli proporcional me lista të mbyllura. Gjithsej 120 deputetë u zgjodhën në gjashtë njësi zgjedhore, 20 nga secila, me mandate të shpërndara sipas metodës Dont-it.

Ka pasur ndryshime në modelin e votimit të diasporës. Për shkak se në zgjedhjet e kaluara tre deputetët nga diaspora u zgjodhën me më pak vota se deputetët në Republikë, këtë herë diaspora votoi në një njësi.

Mandatet e deputetëve u certifikuan në seancën themeluese të Kuvendit të mbajtur më 30 dhjetor 2016. Më 9 janar 2017, presidenti Gjorge Ivanov ia dha mandatin për formimin e qeverisë Nikolla Gruevskit, por Gruevski nuk arriti të formojë qeverinë brenda afatit prej 20 ditësh të përcaktuar me Kushtetutë.

Lideri i LSDM-së, Zoran Zaev, arriti të formojë shumicën parlamentare përmes koalicionit të LSDM-së me BDI-në dhe koalicionin Aleanca për Shqiptarët, pas së cilës më 27 shkurt i dorëzoi Ivanovit 67 nënshkrime parlamentare për marrjen e mandatit. Talat Xhaferi u zgjodh kryetar i Kuvendit më 27 prill 2017. Pas zgjedhjes së Xhaferit, ka pasur një depërtim të protestuesve në ndërtesën e Kuvendit, rezultati i të cilit ishte rrahja e disa deputetëve. Zoran Zaev e mori mandatin për formimin e qeverisë nga presidenti Ivanov më 17 maj, pasi dha një deklaratë me garanci për ruajtjen e unitetit të shtetit. Më 31 maj u votua qeveria e re, 171 ditë pas përfundimit të zgjedhjeve.

Më 15 korrik 2020, u mbajtën zgjedhjet e dhjeta radhazi parlamentare. Këto ishin zgjedhjet e pesta të parakohshme parlamentare që nga pavarësia e vendit. Të drejtë vote kanë pasur 1.814.263 shtetas të rritur, të cilët kanë votuar në 3.480 qendra votimi.

Për dallim prej të gjitha proceseve zgjedhore, këto zgjedhje u organizuan në gjendje të pandemisë së Koronavirusit. Votimi për kategori të ndryshme qytetarësh ishte tre ditë dhe dita e zgjedhjeve zgjati dy orë më shumë se zakonisht, nga ora 07:00 e mëngjesit deri në 21:00 pasdite.

Në këto zgjedhje të parakohshme parlamentare, 15 koalicione dhe parti garuan për 120 ulëse në Kuvendin e Maqedonisë së Veriut. Në Kuvend hynë 46 deputetë të LSDM-së dhe Koalicionit “Mundemi”, 44 deputetë nga VMRO-DPMNE dhe Koalicioni “Rindërtimi për Maqedoninë”, 15 deputetë nga BDI, 12 deputetë nga Aleanca për Shqiptarët – Alternativa, 2 deputetë nga e majta dhe 1 deputet i PDSH-së.

Qeverinë e formoi Zoran Zaev, por pas humbjes në zgjedhjet lokale të vitit 2021 dha dorëheqje nga posti i liderit në LSDM dhe nga pozita e kryeministrit, pas së cilës Dimitar Kovaçevski fitoi zgjedhjet e brendshme partiake në LSDM më 12 dhjetor 2021, duke pasuar Zaevin në parti. Zaev zyrtarisht dorëheqjen nga posti i kryeministrit e dorëzoi më 22 dhjetor, pas së cilës më 27 dhjetor Bordi Qendror i LSDM-së, i cili udhëhoqi shumicën në Kuvend, e konfirmoi Kovaçevskin si mandatar, ndërsa më 29 dhjetor presidenti Stevo Pendarovski ia dorëzoi atij mandatin për të kompozuar qeverinë e re të Kovaçevskit.

Sot, më 8 maj 2024, mbahet raundi i dytë i zgjedhjeve të shtata presidenciale, njëkohësisht me zgjedhjet e njëmbëdhjetë parlamentare në Maqedoninë e Veriut. /alfax.mk/