BETAR: Kush është grupi ekstremist hebre-amerikan që bën thirrje për ‘gjak në Gaza’?

Gjatë javëve të fundit, një grup ultra të djathtë sionist i quajtur “Betar USA” ka shkaktuar trazira në mbarë SHBA-në me thirrjet e tij të hapura për vrasjen e palestinezëve.

Ky grup – i cili e përshkruan veten si “të zhurmshëm, krenarë, agresivë dhe pa ndjesë sionistë” – ka ngjallur zemërim si mes aktivistëve pro-palestinezë ashtu edhe në radhët e komunitetit kryesor hebreo-amerikan për qasjen e tij armiqësore.

“Nuk jemi hebrenjtë e sjellshëm dhe të sjellshëm, jemi sionistët krenarë dhe të zhurmshëm. Jemi aktivë si online, ashtu edhe jashtë internetit, të drejtpërdrejtë, të qartë dhe krenarë për të qenë Betarim,” shkruhet në faqen e tyre të internetit.

Betar USA ka sulmuar aktivistë dhe mbështetës pro-palestinezë, përfshirë hebrenjtë amerikanë, ka vandalizuar prona dhe ka bërë thirrje të hapura për veprime hakmarrëse kundër protestuesve studentorë si dhe për shkatërrimin e Gazës.

Ndërsa paturpësia e këtij grupi – një vit e gjysmë pas asaj që është cilësuar si gjenocid në Gaza – ka tronditur disa, të tjerë thonë se Betar është thjesht një reflektim i sionizmit në formën e tij më të hapur dhe agresive, që ka hedhur rrënjë në Palestinë.

Historia e Betar
Betar USA mund të ketë marrë vëmendjen kohët e fundit, por ky grup është pjesë e një organizate më të madhe që filloi më shumë se 100 vjet më parë dhe që ka ndikuar në formësimin e lëvizjes së djathtë ekstreme në Izrael.

Grupi u themelua nga ideologu i së djathtës sioniste, Ze’ev Jabotinsky, gjatë një vizite në Letoni në vitin 1923.

Megjithëse zakonisht quhet Betar, emri i plotë i grupit është Brit Yosef Trumpeldor, sipas një kolonisti hebre i cili u vra në një përleshje me palestinezët në vitin 1920 në një vendbanim hebre të quajtur Tel Hai në Palestinën veriore.

Fjala “Betar” do të thotë “fortesë” në hebraisht, por gjithashtu është një akronim i emrit të tij të plotë.

“Sakrifica” e Trumpeldorit për mbrojtjen e kolonisë e futi atë në folklorin sionist si një hero, edhe pse detajet e betejës mbeten të diskutueshme.

Megjithatë, Jabotinsky e përdori këtë histori për të krijuar një organizatë rinore paramilitare, e cila synonte të formësonte një identitet hebre të fuqishëm dhe luftarak për të ndërtuar një shtet hebre në Palestinë.

Shpejt, grupi u përhap në Evropën Lindore, veçanërisht në Poloninë e tij të lindjes, ku u bë një qendër e sionizmit të djathtë.

Betar u mbështet te donatorët e pasur, kundërshtoi socializmin dhe bazohej në militarizëm dhe autoritarizëm si mënyrë veprimi.

Në librin e tij Jabotinsky’s Children: Polish Jews and the Rise of Right-Wing Zionism, David Heller shkruan se, pavarësisht antisemitizmit të lëvizjeve të së djathtës ekstreme në Evropë, shumë hebrenj polakë i admironin këto lëvizje dhe përpiqeshin të kopjonin teknikat fashiste për të ndërtuar lëvizjen e tyre në Palestinë.

Heller shkruan se Betar ishte vendimtar në “formësimin e qëndrimeve të sionistëve të djathtë ndaj rolit që autoritarizmi dhe dhuna mund të luanin në përpjekjen e tyre për të ndërtuar një shtet hebre”.

“Ata i konsideronin pushkët, jo parmendat apo lopatat, si mjetet më të rëndësishme për të realizuar qëllimet e sionizmit.”

Gjatë periudhës midis dy luftërave botërore, Betar u bë një nga lëvizjet më të mëdha rinore sioniste në botë, me rreth 70,000 anëtarë.

Jabotinsky ishte i vendosur se shteti i ri në Palestinë do të kërkonte një “hebre të ri” – dikë që do të ishte i gatshëm të luftonte për shtetin hebre. Çdo anëtar duhej të merrte trajnim ushtarak, dhe ata që shkonin në Palestinë detyroheshin të shërbenin për dy vjet në brigadat e Betarit atje.

Jabotinsky kërkoi gjithashtu që anëtarët të merrnin Ha-Neder, “betimin”.

“Unë ia kushtoj jetën time rilindjes së Shtetit Hebre, me një shumicë hebreje, në të dy anët e lumit Jordan,” thuhet në një pjesë të betimit.

Në Palestinë, Betar ndihmoi në lehtësimin e emigrimit të hebrenjve nga Evropa.

Kur Britania vendosi një kufizim për migrimin hebre në Palestinë në vitin 1939, Betar vazhdoi të sjellë hebrenj në territor në mënyrë të paligjshme.

Në faqen e saj të internetit, Betar USA thotë se grupi “ishte një nxitës aktiv i trazirave dhe dhunës, shpesh duke bombarduar zona civile arabe si përgjigje ndaj sulmeve dhe duke zhvilluar luftë guerile kundër britanikëve”.

Më vonë, Betar u integrua në grupin milicor sionist, Irgun, i cili u bë pjesë e ushtrisë izraelite kur u themelua shteti i Izraelit në vitin 1948.

Ndërsa sionistët e ashtuquajtur të majtë e kundërshtonin zyrtarisht Betarin, shpesh duke e quajtur grupin “fashist”, Izraeli ka pasur disa krerë shteti që dolën nga Betar, përfshirë Menachem Begin.

Çfarë është Betar USA?

Betar USA u themelua fillimisht në vitin 1929.

Megjithëse ka raportime se grupi mbante disa aktivitete në Nju Jork dhe Klivlend, Ohajo, nuk është e qartë se sa aktiv ishte, pasi mbeti jashtë vëmendjes për disa dekada.

Sipas disa raportimeve, dega amerikane e Betarit u ringjall në qershor 2023 nga sipërmarrësi izraelito-amerikan Ronn Torossian, një donator i fushatës së Trumpit, dhe kongresmeni pro-Izraelit Ritchie Torres.

Në korrik 2024, grupi u regjistrua si një organizatë jofitimprurëse me përjashtim tatimor në SHBA. Sipas faqes së tij të internetit, aktualisht ka degë në Nju Orlins, Dallas, Nju Jork dhe Uashington DC, por numri aktual i anëtarëve të Betarit mbetet i paqartë.

Përveç një lidhjeje GoFundMe në faqen e tyre, Middle East Eye nuk ka mundur të përcaktojë se si financohet grupi.

Betar thotë se është i frymëzuar nga idealet e Jabotinskyt dhe pretendon se ka për qëllim “të fuqizojë hebrenjtë për të qëndruar të fortë, për të ngritur zërin dhe për të mbrojtur trashëgiminë dhe Izraelin kundër të gjitha kërcënimeve”.

Këto përfshijnë “marrjen e veprimeve aty ku të tjerët nuk do të veprojnë”, thuhet në faqen e tyre të internetit, duke shtuar se “Në një botë ku shumë organizata hebraike mbeten pasive, Betar dallohet si një lëvizje veprimi. Ne nuk presim që të tjerët të ndërmarrin hapa – ne udhëheqim.”

Në praktikë, shumica e aktiviteteve të tyre kanë përfshirë shënjestrimin dhe kërcënimin e aktivistëve pro-palestinezë ose hebrenjve amerikanë që shihen si jo mjaftueshëm agresivë ndaj palestinezëve.

Grupi tërhoqi vëmendjen gjatë protestave studentore pro-palestineze në tetor 2024 në Universitetin e Kalifornisë-Los Anxhelos (UCLA), ku studentët pro-palestinezë u sulmuan nga studentë hebreo-sionistë.

Betar u akuzua për inkurajimin e dhunës kundër studentëve që kishin ngritur një kamping të quajtur “sukkot” – sipas një feste hebraike – në mbështetje të Palestinës.

“Ne kërkojmë që policia t’i largojë këta banditë menjëherë dhe nëse jo, ne do të detyrohemi të organizojmë grupe hebrenjsh për ta bërë këtë,” deklaroi grupi.

Në nëntor, kur huliganë izraelitë të futbollit sulmuan shtetas holandezë në Amsterdam, ishte Lëvizja Botërore Betar ajo që e paraqiti incidentin si një “pogrom” kundër hebrenjve.

Që atëherë, Betar USA është përfshirë në një seri sulmesh ndaj protestuesve pro-palestinezë, si në rrugë ashtu edhe në internet.

Ndërsa grupi ka provokuar dhe sulmuar kritikët e Izraelit, ai ka bërë përpjekje të qëllimshme për të lidhur aktivistët myslimanë me “terrorizmin”.

Në fund të janarit, Betar tha se do t’i paguante kujtdo që i jepte një “pager” – referencë për pajisjet shpërthyese të supozuara të përdorura nga operativët izraelitë në Liban në shtator 2024 – aktivistes palestinezo-amerikane Nerdeen Kiswani, kryetare e organizatës Within Our Lifetime (WOL).

Betar shkroi në X se do të jepte “1800 dollarë për këdo që i dorëzon asaj xhihadiste një pager”.

Më herët këtë muaj, Betar pranoi se kishte hartuar dhe dërguar lista të studentëve ndërkombëtarë që morën pjesë në protestat pro-palestineze te Trumpi për një dëbim të mundshëm.

Grupi është akuzuar gjithashtu për thirrje të urrejtjes jashtë një xhamie të komunitetit bangladeshas në Kensington, Brooklyn, si dhe për sulme ndaj protestuesve pro-palestinezë që demonstruan kundër shitjes së paligjshme të tokës në Bregun Perëndimor të okupuar në një lagje ortodokse hebreje në Brooklyn.

Sipas organizatorëve të protestës Pal-Awda, protestuesit pro-palestinezë u “pështyn, goditën me shqelma, u ngacmuan, u spërkatën me mace, u sulmuan fizikisht dhe u grushtuan nga sionistët”.

Ashtu siç ndodhi pas incidentit në Amsterdam në nëntor, Betar u përpoq ta paraqiste përleshjen si një “pogrom” kundër hebrenjve. Ligjvënësit e Nju Jorkut menjëherë ndoqën narrativën e Betarit duke e quajtur incidentin një akt urrejtjeje ndaj hebrenjve.

Grupi ka shënjestruar gjithashtu kritikët hebreo-amerikanë të Izraelit.

Në janar, ai kërcënoi se do të ndërpriste një aktivitet të akademikut hebreo-amerikan Norman Finkelstein në Universitetin e Wisconsin-Milwaukee.

Ditë më vonë, një anëtar i grupit futi një pager në xhepin e Finkelsteinit në një semafor në NYC.

Në fillim të shkurtit, Betar kërcënoi me dhunë autorin hebreo-amerikan Peter Beinart për një ese në New York Times që kritikonte të drejtën e Izraelit për të ekzistuar si shtet hebre.

Si kanë reaguar hebrenjtë amerikanë?

Betar pretendon të jetë strehë për hebrenjtë që dëshirojnë të luftojnë kundër antisemitizmit, por mbetet e paqartë sa mbështetje gëzon ky grup në komunitetin hebreo-amerikan.

Gjatë javëve të fundit, Betar është dënuar nga disa grupe hebreo-amerikane nga spektri i gjerë politik, nga Liga Anti-Shpifje (ADL) pro-Izraelit deri te Zëri Hebre për Paqen (JVP) anti-sionist.

ADL, e cila vetë është kritikuar rëndë për përfshirjen në një ekosistem anti-palestinez dhe islamofobik, e ka përfshirë Betarin në bazën e saj të të dhënave të grupeve që mbështesin ideologji ekstremiste ose të urrejtjes.

“Dega amerikane e Betarit, e cila u ringjall në qershor 2023, adopton parullën e ekstremit të djathtë Kahanist që bën thirrje për armatosjen e hebrenjve, ‘Çdo hebre, një .22’, përqafon hapur islamofobinë dhe ngacmon myslimanët në internet dhe personalisht,” tha ADL.

“Grupi ka treguar se dëshiron të bashkëpunojë me Proud Boys, një grup ekstremist i së djathtës me një histori antisemitizmi dhe islamofobie, për të ‘kundërshtuar xhihadistët islamikë’,” shtoi ajo.

Po ashtu, një zëdhënës i JVP e përshkroi Betar USA si “një grup ekstremist të djathtë, që bën thirrje të hapura për dhunë dhe shënjestron të gjithë ata që janë të përkushtuar ndaj lirisë së palestinezëve dhe drejtësisë sociale”.

“Betar dëshiron të duket më i madh dhe më i fuqishëm nga sa është në të vërtetë, por është një grup ekstremist në skaj të spektrit, të cilin shumica e komunitetit hebre e kundërshton aktivisht,” tha një zëdhënës i JVP për Middle East Eye (MEE).

Betar nuk iu përgjigj disa kërkesave të MEE për koment.

Megjithatë, disa anëtarë të komunitetit hebreo-amerikan i thanë MEE se pozicionet e Betarit përfaqësojnë shumë nga qëndrimet politike të komunitetit sionist-hebre në SHBA.

Ata thonë se neveria ndaj Betarit ka të bëjë më shumë me stilin e komunikimit dhe jo me thelbin e mesazhit të tyre, dhe duket si një vazhdim i përçarjes historike midis lëvizjes sioniste laburiste në Palestinë dhe përkrahësve të krahut të djathtë të Jabotinskyt, të cilët preferonin një qasje më të ashpër për kolonizimin e Palestinës.

“Pacifistët tanë po përpiqen të na bindin se arabët ose janë budallenj, të cilët mund t’i mashtrojmë duke fshehur synimet tona të vërteta, ose janë të korruptueshëm dhe mund të blihen për të hequr dorë nga pretendimi i tyre për Palestinën, në këmbim të avantazheve kulturore dhe ekonomike,” shpjegonte Jabotinsky në librin e tij Muri i Hekurt më 1923.

Anna Rajagopal, një shkrimtare hebreo-amerikane anti-sioniste, i tha MEE se Betar duket se po përballet me kundërshti nga grupet hebreo-amerikane kryesore, sepse ka guxuar të shprehet në një mënyrë që “nuk është aq e fshehur sa do të donin këto organizata më të mëdha”.

“Infrastruktura hebreo-amerikane ka kaluar shumë vite duke ndërtuar një fasadë që daton që nga lëvizja për të drejtat civile,” tha Rajagopal.

Ajo shtoi se, me rritjen e diskursit mbi të drejtat e të kolonizuarve dhe të shtypurve, shumë hebrenj sionistë amerikanë e kuptojnë se duhet të maskojnë ambiciet e tyre koloniale në Palestinë me një gjuhë politikisht korrekte.

“Betar e minon atë qasje. Nuk mendoj se ata [grupet kryesore] janë në mosmarrëveshje me mesazhin apo retorikën e tyre,” shtoi Rajagopal.

Pavarësisht ndjenjave të shumë hebrenjve të rinj amerikanë – veçanërisht në universitete – për t’i dhënë fund okupimit izraelit dhe luftës në Gaza, sondazhet tregojnë se ka shumë hebrenj amerikanë që janë dakord me veprimet e Izraelit në Gaza.

Një sondazh i prillit 2024 zbuloi se 77 për qind e të rriturve hebrenj, përfshirë shumicën në çdo grupmoshë, ndienin se arsyet e Hamasit për të luftuar kundër Izraelit ishin të pavlefshme.

Vetëm një në dhjetë hebrenj amerikanë mbi 35 vjeç i konsideronin të vlefshme arsyet e Hamasit.

Në të kundërt, i njëjti sondazh zbuloi se 89 për qind e hebrenjve amerikanë ndienin se “arsyet e Izraelit për të luftuar Hamasin ishin të vlefshme” – shumë më tepër sesa 58 për qind e të gjithë të rriturve në SHBA që thanë të njëjtën gjë.

Vetëm organizatat që nuk janë të interesuara të moderuarin pozicionet e tyre, si Organizata Sioniste e Amerikës (ZOA), kanë dalë në mbështetje të Betarit.

ZOA ka kundërshtuar një armëpushim, ka mbështetur “planin e spastrimit etnik” të Trumpit në Gaza dhe ka mbrojtur Betarin kundër kritikave nga ADL dhe të tjerë. Grupi i Komitetit Hebreo-Amerikan (AJC) nuk ka kundërshtuar as planin e Trumpit për Gazën dhe as qasjen e Betar USA.

“Betar dhe grupet kahaniste nuk janë devijime nga sionizmi, ato janë shprehjet e tij më të ndershme,” shkroi Kiswani nga Within Our Lifetime në X.

“Të ashtuquajturit ‘moderatorë’ ndërtuan vendbanimet, armatosën milicitë dhe hodhën bazat. Dallimi? Betar dhe kahanistët nuk shqetësohen për fasadën liberale,” shtoi Kiswani.

Disa vëzhgues të tjerë thanë se grupi nuk ka marrë dënime apo veprime të mjaftueshme nga autoritetet, pavarësisht kërcënimeve për dhunë në rrjetet e tyre sociale dhe thirrjeve për dhunë.

“Realiteti i trishtë është se fashistët racistë të Betarit janë thellësisht të lidhur me politikën e qytetit dhe shtetit tonë,” i tha MEE Munir, nga Lëvizja e Rinisë Palestinase në Nju Jork.

“Ron Torossian është donator i Ritchie Torres dhe një bashkëpunëtor i Eric Adams, dhe gjithashtu president i Betar USA.

“Ata janë donatorë të politikanëve që vendosin si të përdoret dhuna policore, cilat grupe konsiderohen grupe urrejtjeje dhe cilat akte agresioni ia vlejnë të ndiqen penalisht (që gjithmonë është një vendim politik),” tha Munir.