Analizë: Pse monarkistët iranianë po e mbështesin Izraelin për luftën e tij në Gaza?

Marrë nga: AlJazeera

Monarkistët e Iranit janë afruar më shumë me Izraelin, të cilin ata e shohin si një aleat kyç në luftën e tyre për të rikthyer dinastinë Pahlavi.

Ndërsa miliona njerëz dolën në rrugë për të denoncuar sulmin brutal të Izraelit në Gaza që ka vrarë dhjetëra mijëra palestinezë, duke kërkuar drejtësi dhe paqe, mbështetja për Izraelin doli nga një lagje befasuese: monarkistët iranianë.

Ata janë mbështetës të Reza Pahlavi, djalit të Mohammad Reza Pahlavi, shahut të fundit të Iranit i cili u rrëzua nga Revolucioni Islamik i vitit 1979. Në mitingjet pro-izraelite, ata kanë valëvitur flamurin e vjetër iranian dhe kanë brohoritur lavdërime për Izraelin dhe udhëheqësin e tij, Benjamin Netanyahu.

Përballjet e tyre me protestuesit pro-palestinezë, të cilët ata i akuzojnë si përfaqësues të qeverisë, zbulojnë divergjencën e tyre të thellë nga opinioni kryesor iranian, i cili ka mbështetur historikisht kauzën palestineze.

Megjithatë, lufta aktuale e Gazës ngjall reagime komplekse në Iran, pasi shumë iranianë shmangin lidhjen me politikat e jashtme dhe të brendshme jopopullore të qeverisë që kanë shkaktuar pakënaqësi të gjerë. Pavarësisht, shumë aktivistë dhe disidentë të shoqërisë civile iraniane përpiqen të balancojnë kritikat ndaj qeverisë së tyre me solidaritetin me palestinezët. Prandaj, rreshtimi i monarkistëve me Izraelin ngre pikëpyetje rreth motiveve të tyre dhe sa i madh wshtw ndikimi i opozitës qw përfaqësojnë.

Opozita e thyer

Lëvizja opozitare iraniane përbëhet nga fraksione të ndryshme, duke përfshirë republikanët dhe monarkistët. Megjithatë, dallimet ideologjike kanë penguar unitetin e tyre dhe kanë çuar në konflikte të ashpra dhe përçarje mes tyre.

Në dhjetor, shumë iranianë kremtuan Çmimin Nobel për Paqen që i është dhënë Narges Mohammadit, një aktiviste e shquar për të drejtat e grave dhe e burgosur politik në Iran. Binjakët e saj, Kiana dhe Ali, dhe babai i tyre Taghi Rahmani, morën çmimin në emër të saj dhe u takuan me mbretin dhe mbretëreshën e Suedisë, të cilët vlerësuan guximin dhe punën e saj.

Por një fushatë në internet kundër Mohammadi dhe familjes së saj filloi nga disa llogari që gjoja u përkisnin monarkistëve iranianë.

Ata hodhën dyshime mbi legjitimitetin dhe besueshmërinë e Mohammadit, ndërsa këmbëngulnin se Pahlavi është i vetmi udhëheqës i vërtetë i të gjithë iranianëve. Komentet e tyre përfshinin: “Narges Mohammadi nuk është përfaqësuesi i iranianëve” dhe “Përfaqësuesi ynë i vërtetë është mbreti Reza Pahlavi”.

Ata vërshuan faqet e rrjeteve sociale të familjes mbretërore suedeze dhe Komitetit të Nobelit për Paqe me një gënjeshtër të tillë që komentet duhej të çaktivizoheshin.

Kjo fushatë online kundër Mohammadit arriti lartësi të reja në dhjetor, kur Yasmine Pahlavi, gruaja e Reza Pahlavit, vuri në dyshim besueshmërinë e Narges Mohammadi-t në Instagram, duke pyetur veten se si Mohammadi mund të jepte një intervistë me Angelina Jolien nga burgu, duke lënë të kuptohet se ajo nuk ishte një e burgosur e vërtetë politike, por një kukull e qeverisë republikane islamike.

Kjo erdhi ndërsa Mohammadi po përgatitej të merrte Çmimin Nobel për Paqen më 10 dhjetor.

Bashkëshorti i Mohammadi-t u përgjigj në një seri postimesh në Twitter duke përshkruar procesin e rrezikshëm me të cilin të burgosurit politikë në Iran komunikojnë me botën e jashtme – një proces që, për ironi, lëvizja monarkiste e përdor edhe në Iran.

Rrënja e kësaj armiqësie qëndron në përçarjet e thella politike dhe ideologjike midis monarkistëve iranianë dhe aktivistëve pro-demokracisë me bazë në Iran si Mohammadi. Monarkistët, të cilët e konsiderojnë Reza Pahlavin si princin e kurorës dhe udhëheqësin e opozitës, duan që lëvizja opozitare iraniane të bashkohet nën udhëheqjen e tij. Ata gjithashtu mbështesin një qasje të ashpër të SHBA-së ndaj Iranit, duke përfshirë rritjen e ndërhyrjes dhe sanksionet e ashpra.

Mohammadi, megjithatë, ka një sfond dhe vizion të ndryshëm. Ajo ishte pjesë e lëvizjes reformiste të Iranit dhe mbështeti kandidatët e moderuar dhe reformistë si Hassan Rouhani dhe Mir Hossein Mousavi në zgjedhjet e kaluara, së bashku me shumicën e shoqërisë civile iraniane dhe lëvizjes pro-demokracisë.

Ajo gjithashtu hodhi poshtë sanksionet gjithëpërfshirëse që dëmtojnë ekonominë e Iranit, duke i thënë Washington Post-it në prill 2022 se ato “dobësuan iranianët ekonomikisht më shumë sesa dobësuan regjimin iranian” dhe “forcuan regjimin iranian dhe individët dhe grupet e vijës së ashpër në vend, duke përfshirë Revolucionarin Islamik. Trupa e Gardës. Kjo nuk i bëri dobi demokracisë në Iran.”

Këto pikëpamje të ndryshme mbi natyrën dhe të ardhmen e opozitës iraniane kanë krijuar një hendek midis monarkistëve dhe shumë forcave të tjera opozitare, i cili është përkeqësuar nga sulmet online kundër Mohammadit.

Në këtë sfond, sulmi i Yasmine Pahlavit ndaj Narges Mohammadi-t ishte një nga shembujt e shumtë të armiqësisë së saj ndaj njerëzve me pikëpamje të ndryshme politike.

Ajo ka një histori të bërjes së deklaratave nxitëse në mediat sociale dhe shprehjes së një qëndrimi të vendosur pro-izraelit. Ajo gjithashtu demonstroi publikisht mbështetjen e saj për Izraelin gjatë luftës së Gazës, duke marrë pjesë në një tubim pro-izraelit në Uashington DC në nëntor dhe duke valëvitur një flamur izraelit.

Në të vërtetë, që nga shpërthimi i luftës së Gazës, lëvizja monarkiste iraniane ka treguar mbështetje të fortë për Izraelin në internet dhe në mitingjet pro-izraelite në Evropë dhe Shtetet e Bashkuara. Taktikat e tyre shpesh agresive kanë shqetësuar shumë aktivistë pro-palestinezë, me grupe lobuese pro-Pahlavi në Uashington DC, si Bashkimi Kombëtar për Demokracinë në Iran (NUFDI), që synojnë të frikësojnë aktivistët pro-palestinezë që kanë qenë kritikë ndaj iranianëve.

Aleanca të dyshimta

Shah Mohammad Reza Pahlavi, i cili sundoi deri në vitin 1979, kishte një marrëdhënie të përzemërt, por komplekse me Izraelin, duke u përpjekur ta balanconte atë me lidhjet me botën arabe. Ai bashkëpunoi me Izraelin për energjinë, sigurinë dhe stabilitetin rajonal, ndërsa ndonjëherë shprehu mbështetje për kauzën palestineze dhe lëvizjet islamike dhe jo-angazhuese – megjithëse ai kurrë nuk i përqafoi plotësisht ato dhe ishte vendosmërisht në kampin e SHBA-së në Luftën e Ftohtë.

Ai u përpoq të maksimizonte opsionet strategjike dhe ndikimin e Iranit në rajon, ndërsa punonte për ta pozicionuar atë si shtetin kryesor të Gjirit.

Djali i tij, Reza Pahlavi, dhe mbështetësit e tij, megjithatë, kanë qenë gjithnjë e më tepër në mbështetje të Izraelit gjatë viteve, duke e parë atë si një partner kritik të kauzës së tyre dhe duke injoruar implikimet e brendshme dhe rajonale të qëndrimit të tyre.

Qëndrimi i tyre pro-izraelit u bë shumë më i theksuar dhe më i zëshëm pasi Reza Pahlavi dhe gruaja e tij vizituan Izraelin në prill 2023, ku u pritën ngrohtësisht nga kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu dhe ministrja e tij e inteligjencës Gila Gamliel.

Gjatë vizitës së tyre, çifti vizitoi vendin me Gamliel dhe princi iranian i vetëshpallur i kurorës u lut në Murin Perëndimor, duke shmangur xhaminë Al-Aksa.

Gruaja e tij u përpoq gjithashtu të përvetësonte sloganin e një lëvizjeje proteste popullore në Iran që shpërtheu pas vdekjes së Mahsa Amini, një gruaje të re kurdo-iraniane që vdiq në paraburgim pasi u arrestua për shkelje të ligjit të detyrueshëm të hixhabit.

Yasmine Pahlavi postoi një foto të një ushtareje izraelite në Jerusalemin Lindor, i cili është nën pushtimin izraelit, me fjalët “Gratë, Jeta, Liria!” dhe shkaktoi zemërimin e mbështetësve të protestave Amini, të cilët nuk donin që kauza e tyre të përzihej me pushtimin ose trajtimin e palestinezëve nga Izraeli.

Pahlavi solli gjithashtu në vizitë Amir Etemadi, këshilltarin e tij zyrtar, dhe Saeed Ghasseminejad, një punonjës në institutin pro-izraelit të krahut të djathtë për Mbrojtjen e Demokracive (FDD) në Uashington DC.

Të dy janë burra të diskutueshëm, të njohur për pikëpamjet anti-palestineze dhe qëndrimet e armatosura ndaj establishmentit politik të Iranit, duke bërë thirrje për sanksione dhe sulme ushtarake. Ata madje kanë postuar në Twitter “Vdekje Palestinës”.

Në Izrael, Pahlavi u takua gjithashtu me Mark Dubowitz, kreun e FDD, dhe që atëherë është mbështetur nga media dhe grupe pro-izraelite në SHBA.

Monarkistët iranianë duket se kanë pak të përbashkëta me aspiratat e popullit iranian, duke u mbështetur në anën e elementëve skifter dhe ndërhyrës në Izrael dhe SHBA, të cilët kërkojnë të përmbysin qeverinë iraniane, pavarësisht nga pasojat njerëzore dhe rajonale.

Kjo i ka izoluar ata brenda opozitës iraniane. Shumë aktivistë brenda dhe jashtë Iranit, të cilët kanë rrezikuar shumë për kauzën e tyre dhe kanë ndërtuar lëvizje i kanë refuzuar monarkistët.

Për shembull, në nëntor, nëntë të burgosur politikë të njohur iranianë lëshuan një letër nga prapa hekurave ku dënonin “masakrën e popullit në Gaza” nga Izraeli dhe bënin thirrje për solidaritet me palestinezët.

Mes tyre ishin aktivistja për të drejtat e grave Anisha Asadollahi; shkrimtari dhe mbrojtësi i të drejtave të njeriut Golrokh Iraee; aktivisti i punës Reza Shahabi; dhe gazetari Arash Johari.

Ata kritikuan ata që, nën flamurin e lëvizjes “Gruaja, Jeta, Liria”, kërkonin “vetëm mbështetjen e Izraelit dhe Perëndimit dhe në këtë luftë, vetëm u shërbenin atyre”.

“Këta njerëz kryesisht kërkojnë pjesën e tyre pas shkatërrimit të infrastrukturës së shoqërisë për shkak të sulmeve ushtarake perëndimore, sikur të mos kenë mësuar asgjë nga dy dekadat e fundit në Afganistan dhe Irak”.

“Gratë, jeta, liria” do të thotë mbështetja e dinjitetit njerëzor dhe kundërshtimi i diskriminimit dhe aparteidit në çdo formë, dhe mbështetja në këtë slogan për t’u përballur me fundamentalizmin fetar në çdo formë, qoftë Hamasi apo Izraeli”, vazhdoi letra.

Aktivistë të tjerë iranianë i kanë bërë jehonë kësaj, si Reza Khandan, bashkëshorti i avokatit kryesor disident Nasrin Sotoudeh. Ai paralajmëroi në një intervistë për CNN majin e kaluar se Reza Pahlavi dhe mbështetësit e tij përbëjnë një rrezik për lëvizjen protestuese iraniane, duke thënë se ata janë “oportunistë” dhe “të shkëputur nga populli iranian”.

Ndërsa lufta në Gaza shpërtheu, Mohammadi iu bashkua thirrjeve globale për një armëpushim. Bashkëshorti i saj, gjithashtu një mbrojtës veteran i të drejtave të njeriut, nënshkroi një letër ku dënonte përpjekjet për të përdorur krizën si pretekst për luftë kundër Iranit së bashku me më shumë se 60 aktivistë pro-demokracisë iraniane.

Nënshkruesit ishin: Ali Afshari, një ish-lider studentor dhe aktivist politik, i cili u arrestua për përfshirjen e tij në protesta; Fatemeh Haghighatjoo, një ish-deputete reformiste e parlamentit që dha dorëheqjen në shenjë proteste kundër goditjeve të qeverisë, dhe Mehrangiz Kar, një avokate, shkrimtare dhe aktiviste e shquar e të drejtave të njeriut që ka mbrojtur aktivistët iranianë për të drejtat e grave.

Ai paralajmëroi se lufta do të shkatërronte Iranin dhe do të dëmtonte luftën e popullit të tij për demokraci. Ai kritikoi në mënyrë eksplicite ata që përdorën shprehjen “prerja e kokës së gjarprit” për të justifikuar bombardimin e Iranit, siç ka bërë NUFDI, grupi lobist pro-Pahlavi me bazë në Uashington, DC.

Armiku i armikut tim nuk është miku im

Mosgatishmëria në dukje e monarkistëve për të bërë kompromis me të tjerët në shoqërinë e larmishme dhe komplekse të Iranit dhe opinionet dhe perspektivat e ndryshme mes njerëzve të tij, brenda dhe jashtë vendit, nuk e kanë ndihmuar apelin e tij.

Lëvizja e Reza Pahlavi është përballur me një refuzim të gjerë, madje edhe nga protestuesit në Iran, të cilët brohoritën gjatë protestave të Mahsa Amini: “Vdekje shtypësit, qoftë shah apo udhëheqës [Ayatollah Ali Khamenei]”.

Kritikë dhe aktivistë të tjerë të qeverisë besojnë se mbështetja e monarkistëve iranianë nga Izraeli dhe aleatët e tij të krahut të djathtë në SHBA – e dukshme në lidhjet e tyre të ngushta me lobet pro-izraelite në Uashington dhe mbështetjen e tyre nga mediat dhe influencuesit e lidhur me qeverinë izraelite – nuk është përfitim, por bagazh. Ajo ka ekspozuar mungesën e legjitimitetit dhe besueshmërisë së tyre, dhe shpërfilljen e tyre për aspiratat demokratike të popullit iranian.

Siç vërejti Sadegh Zibakalam, një ish-profesor i Universitetit të Teheranit, i cili është burgosur dhe përjashtuar nga akademia për kritikat ndaj qeverisë, në lidhje me sulmet monarkiste ndaj Mohammadi-t në një postim në Instagram të 25 dhjetorit: “Teoritë e monarkistëve kundër saj dhe pakënaqësia dhe inati i tyre ndaj saj burojnë nga ‘pavarësia intelektuale’ e Narges.

“Është më tragjike që ata që janë të pafuqishëm sot nuk mund të durojnë të shohin të tjerët dhe të pranojnë rivalë. Si mund të pretendojnë se janë kampionë të ‘shtetit të së drejtës’, ‘lirisë’ dhe ‘demokracisë’ nëse marrin pushtetin nesër?”