A është dollari amerikan në rrezik nga një ‘krizë besimi’?

Alex Kozul-Wright, Al Jazeera

Mes pasojave në tregjet financiare që pasuan shpalljen e tarifave të “Ditës së Çlirimit” nga Donald Trump më 2 prill, vlera e dollarit amerikan ka rënë ndjeshëm.

Ndërsa tregjet e aksioneve në SHBA janë rikuperuar pjesërisht, dollari – i cili zakonisht forcohet gjatë periudhave të trazirave financiare – ka vazhduar rënien.

Kjo sepse politikat e ashpra tregtare të Trump kanë rritur frikën për një recesion në SHBA më vonë gjatë vitit, duke ulur kërkesën për monedhën amerikane.

Breshëria e tarifave nga Trump gjithashtu po i detyron investitorët të përballen me mundësinë që dominimi i dollarit në botë po venitet, apo edhe mund të marrë fund.

“Bota po përballet me një krizë besimi në dollar ndërsa pasojat e ‘Ditës së Çlirimit’ vazhdojnë të përhapen,” shkruajtën analistët e Deutsche Bank në një njoftim për klientët.

Çfarë ka ndodhur me dollarin?

Më 2 prill, administrata Trump shpalli tarifa ndëshkuese ndaj importeve nga dhjetëra vende, duke goditur besimin në ekonominë më të madhe në botë dhe duke nxitur një shitje masive të aseteve financiare amerikane.

Më shumë se 5 trilionë dollarë u fshinë nga vlera e indeksit S&P 500 në tre ditët pas “Ditës së Çlirimit”.

Edhe thesaret amerikane – të cilat konsiderohen investime të sigurta – u shitën masivisht, duke ulur çmimin e tyre dhe rritur kostot e borxhit për qeverinë amerikane.

Përballë një revolte në tregjet financiare, Trump shpalli më 9 prill një pauzë 90-ditore të tarifave, përveç eksporteve kineze. Por investitorët mbeten të kujdesshëm ndaj aseteve të lidhura me dollarin.

Deri më tani në prill, dollari ka rënë me 3% kundrejt një shporte monedhash të tjera, duke arritur nivelin më të ulët në tre vjet, duke shtuar një rënie prej gati 10% që nga fillimi i vitit 2025.

“S’ka ndodhur një rimëkëmbje e plotë e dollarit sepse ka humbje besimi në politikën ekonomike amerikane,” tha Karsten Junius, kryeekonomist në Bankën J Safra Sarasin për Al Jazeera.

Pse është dollari kaq i rëndësishëm?

Për 80 vitet e fundit, dollari ka qenë monedha rezervë kryesore në botë – pra monedha që bankat qendrore ruajnë në sasi të mëdha.

Pas Luftërave Botërore, SHBA doli si superfuqi financiare. Në vitin 1971, presidenti Nixon shkëputi lidhjen e dollarit me arin, duke rritur rolin e tij në sistemin financiar global.

Shumë vende zgjodhën ta lidhnin monedhën e tyre me dollarin. Në vitet 1980, vendet e Gjirit filluan ta përdornin dollarin si pikë referimi.

Në vitin 2023, 54% e eksporteve botërore ishin të denominuara në dollarë, ndërsa rreth 70% e bonove ndërkombëtare janë të kuotuara në dollarë. Po ashtu, 57% e rezervave valutore në botë ruhen në dollarë.

Por kjo mbështetje vjen kryesisht nga besimi në ekonominë, tregjet financiare dhe sistemin ligjor të SHBA – dhe Trump po e dëmton këtë besim.

“Trump nuk i respekton normat ndërkombëtare,” tha Junius. “Investitorët po kuptojnë se janë tepër të ekspozuar ndaj aseteve amerikane.”

Të huajt zotërojnë 19 trilionë dollarë në aksione amerikane, 7 trilionë në thesarë dhe 5 trilionë në bono korporative – rreth 30% e PBB-së globale.

Nëse investitorët fillojnë t’i shesin këto, dollari mund të jetë nën presion të vazhdueshëm.

Cilat janë pasojat e një dollari më të dobët?

Zyrtarët e Trump argumentojnë se statusi i dollarit si monedhë rezervë e bën atë të mbiçmuar, duke e bërë eksportin amerikan më të shtrenjtë dhe më pak konkurrues.

Stephen Miran, kryetar i Këshillit të Këshilltarëve Ekonomikë të Trump, tha se vlera e lartë e dollarit “ngarkon padrejtësisht bizneset dhe punëtorët amerikanë”.

Nga një anë, një dollar më i dobët i bën produktet amerikane më të lira për blerësit jashtë vendit. Por importet bëhen më të shtrenjta – duke rritur çmimet dhe inflacionin për konsumatorët amerikanë.

Ish-ministri i financave i Kolumbisë, Jose Antonio Ocampo, tha për Al Jazeera se “shumë banka qendrore tani preferojnë të mbajnë ar në vend të thesarëve amerikanë.”

Ai shtoi se euroja ka përfituar nga kjo situatë. Më 11 prill, euroja arriti nivelin më të lartë në tre vjet – mbi 1.14 dollarë.

A mund ta zëvendësojë ndonjë monedhë dollarin?

“Së paku tani për tani, mendoj se dollari do të mbetet monedha globale dominuese,” tha Ocampo.

Por ai shtoi se nëse BE arrin një bashkim më të thellë fiskal dhe një treg financiar të integruar, euroja mund të jetë pasardhësja më e besueshme e dollarit.