Facebook ka shfaqur mbi 100 reklama të paguara që promovojnë vendbanime të paligjshme dhe aktivitetet e kolonëve të ekstremit të djathtë në Bregun Perëndimor të pushtuar, ka zbuluar një investigim i Al Jazeera, duke ngritur shqetësime se gjiganti i mediave sociale po përfiton nga përmbajtje që mund të shkelin ligjin ndërkombëtar.

Ndër reklamat e identifikuara kishte edhe thirrje për shembjen e shtëpive, shkollave dhe hapësirave të lojërave palestineze, si dhe kërkesa për mbledhje fondesh për njësitë ushtarake izraelite që operojnë në Gaza.

Kompania mëmë e Facebook-ut, Meta, i tha Al Jazeera-s se të gjitha reklamat që shfaqen në platformat e saj shqyrtohen nga kompania. Ndërsa pranoi se disa prej tyre ishin hequr për “shkelje të politikave tona për çështjet sociale, zgjedhjet dhe politikën”, Meta nuk specifikoi nëse promovimi i vendbanimeve të paligjshme të ndërtuara mbi tokën palestineze të grabitur përbënte shkelje të këtyre standardeve.

Ekspertët ligjorë i thanë Al Jazeera-s se Meta mund të jetë bashkëpunëtore në shkelje të ligjit ndërkombëtar duke aprovuar, pranuar pagesa dhe publikuar këto reklama. Deputeti britanik Brian Leishman i quajti gjetjet “jashtëzakonisht shqetësuese”.

Vendbanimet e paligjshme reklamohen në Facebook

Të paktën 52 reklama të paguara nga kompani të pasurive të paluajtshme izraelite promovonin shitjen e pronave në vendbanimet në Bregun Perëndimor të pushtuar, duke synuar blerës nga Izraeli, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara. Këto reklama u publikuan për herë të parë në mars 2024 dhe shumë prej tyre mbeten ende aktive në Facebook.

“Ne kemi procese të forta dhe ekipe që shqyrtojnë reklamat, dhe sistemi ynë i shqyrtimit të reklamave është krijuar për t’i analizuar ato para se të bëhen publike,” tha Meta për Al Jazeera-n. “Ky sistem mbështetet kryesisht në teknologji të automatizuar për të zbatuar standardet tona të reklamimit mbi miliona reklama që shfaqen në aplikacionet tona, ndërsa ekipet tona punojnë për t’i ndërtuar dhe trajnuar këto sisteme, dhe në disa raste, për t’i shqyrtuar manualisht reklamat.”

Ndër reklamat e identifikuara nga Al Jazeera ishin të paktën katër që promovonin shitjen e pronave në vendbanimin e paligjshëm izraelit Ariel, 20 km në lindje të Vijës së Gjelbër në Bregun Perëndimor. Këto reklama, të shkruara në hebraisht dhe të synuara për përdoruesit izraelitë të Facebook-ut, u paguan nga një faqe e quajtur “Ramat Aderet”, e cila përshkruan veten si ofruese e “penthous-eve për një cilësi të përsosur jete”.

Kompania e pasurive të paluajtshme që shet apartamente dhe shtëpi në Ariel është Ram Aderet, e cila ka marrë financim nga Banka e Parë Ndërkombëtare e Izraelit.

Lëvizja për Bojkot, Çvlerësim dhe Sanksione (BDS) ka bërë thirrje për bojkot të kësaj banke për shkak të rolit të saj në financimin e vendbanimeve të paligjshme. Pas presionit, në janar 2014, fondi holandez i pensioneve PGGM tërhoqi investimet nga banka, ndërsa gjiganti i sigurimeve AXA u tërhoq në vitin 2022.

Promovimi i zgjerimit të vendbanimeve të paligjshme

Një tjetër 48 reklama u publikuan nga Gabai Real Estate, duke reklamuar shtëpi në vendbanimet e pushtuara të Ma’ale Adumim dhe Efrat në Bregun Perëndimor.

Këto prona janë pjesë e një zgjerimi të miratuar në mars 2024 nga Komiteti i Lartë i Planifikimit i Izraelit, i cili mbikëqyret nga ministri i ekstremit të djathtë i Financave, Bezalel Smotrich. Që nga viti 2023, ai nuk ka më nevojë për miratime politike apo ushtarake për planet e zgjerimit.

Yaniv Gabbay, bashkëpronar i Gabai Real Estate, i tha Al Jazeera-s: “Për fat të keq, mundëm të postonim vetëm 48 reklama sepse buxheti ynë është i kufizuar dhe ne reklamojmë në shumë platforma të ndryshme. Por ndërsa shesim më shumë shtëpi për hebrenjtë që kthehen në Judea, buxheti ynë i reklamave do të rritet dhe mund të postojmë më shumë.”

Disa izraelitë i referohen Bregut Perëndimor të pushtuar si Judea dhe Samaria, dhe qeveria e ekstremit të djathtë ka bërë përpjekje për aneksimin e territorit palestinez.

Reklamat përpiqen ta paraqesin jetesën në vendbanimet izraelite si idilike. Një prej tyre liston një vilë me tetë dhoma gjumi me një “kopsht të madh, hapësirë të bollshme për sukah (me kapacitet për më shumë se 50 persona), pishinë mbi tokë, Jacuzzi, sauna, dush të ftohtë dhe pamje mahnitëse të maleve shkretinore… Një shtëpi ëndrrash vetëm 20 minuta larg Jerusalemit! Mos e humbisni!”

Carolina Are, studiuese e qeverisjes së platformave në Qendrën për Qytetarët Dixhitalë në Universitetin Northumbria, i tha Al Jazeera-s se “reklamat për pasuritë e paluajtshme janë formuluar në mënyrë të sofistikuar si njoftime të zakonshme për prona, duke i lejuar ato të shmangin moderimin.”

“Moderatorët mund të mos jenë të vetëdijshëm për nuancat e ligjit ndërkombëtar,” shtoi ajo.

Sipas ligjit ndërkombëtar, të gjitha vendbanimet izraelite në Bregun Perëndimor janë të paligjshme. Zhvendosja e popullsisë civile të një fuqie pushtuese në një territor të pushtuar konsiderohet krim lufte sipas Statutit të Romës të Gjykatës Penale Ndërkombëtare.

Profesoresha Aoife O’Donoghue, eksperte e ligjit ndërkombëtar nga Queen’s University Belfast, tha: **“Në Bregun Perëndimor, pronat mund të blihen dhe shiten privatisht. Megjithatë, nëse ata kanë titullin ligjor për ta shitur atë tokë, është shumë e diskutueshme.

“Nëse qeveria izraelite po e lehtëson këtë proces dhe ato janë vendbanime, atëherë ky do të ishte një shkelje e Konventës së Tretë të Gjenevës. Në këtë rast, qeveria izraelite ka detyrimin të parandalojë ndërtimin e vendbanimeve të paligjshme.”

Grupet e kolonëve që shtyjnë për prishje

Al Jazeera identifikoi gjithashtu 50 reklama të postuara nga Regavim, një grup ekstremist i kolonëve të krahut të djathtë, i themeluar nga Bezalel Smotrich në vitin 2006, i cili ka bërë thirrje për shkatërrimin e shtëpive palestineze, shkollave dhe një parku ujor për fëmijë. Ky grup financohet nga qeveria izraelite përmes këshillave të vendbanimeve në Bregun Perëndimor dhe gjithashtu nga Amana, një organizatë tjetër pro-vendbanimeve, e sanksionuar nga qeveritë e Mbretërisë së Bashkuar dhe SHBA-së.

Një nga reklamat lavdëronte prishjen e një shkolle palestineze, duke u mburrur: “Pas peticionit tonë, forcat e Administratës Civile rrënuan një shkollë palestineze të ndërtuar ilegalisht në Rezervatin Natyror Herodian… Kjo shkollë është vetëm një nga më shumë se 100 ndërtesa shkollore të paligjshme.”

Një tjetër reklamë bënte thirrje për shkatërrimin e një parku ujor palestinez, duke pretenduar se: “Palestinezët po argëtohen në kurriz tonë.”

Regavim mbrojti fushatën e saj kundër shkollës, duke pretenduar se ajo ishte “ndërtuar vetëm për të krijuar konfrontim”.

“[Ajo] u cilësua nga gjykatat [izraelite] si një rrezik shumë serioz dhe i menjëhershëm për sigurinë dhe mirëqenien e fëmijëve palestinezë që transportoheshin me autobusë për të mbushur atë strukturë të improvizuar,” tha Naomi Linder Kahn nga Regavim.

Bashkimi Evropian e ka dënuar më parë prishjen e shkollave në Bregun Perëndimor, ndërsa Human Rights Watch e ka cilësuar këtë praktikë si “diskriminuese dhe në shkelje të të drejtës së fëmijëve për arsim”.

Në tetor të vitit të kaluar, gati 90 ligjvënës amerikanë i bënë thirrje presidentit të atëhershëm Joe Biden që të vendoste sanksione ndaj Regavim.

Regavim mohon të jetë një grup ekstremist apo pro-vendbanimeve, duke pretenduar në vend të kësaj se është një “kontribues kryesor, profesional në diskursin publik dhe pjesëmarrës i rregullt në diskutimet dhe debatet mbi politikat kombëtare”.

Megjithatë, deputeti britanik Brian Leishman tha: “Zbulimet se grupet ekstreme izraelite pro-vendbanimeve, si dhe bizneset – dhe madje edhe ushtarë aktivë izraelitë – mund të jenë duke përdorur mediat sociale për të promovuar atë që mund të konsiderohet e paligjshme sipas ligjit ndërkombëtar janë jashtëzakonisht shqetësuese.”

Facebook financoi reklama për ushtarët izraelitë në Gaza

Përtej zgjerimit të vendbanimeve, Meta ka lejuar reklama për mbledhje fondesh për njësi ushtarake izraelite që operojnë në Gaza, edhe pasi u shpall një armëpushim.

Ekspertët ligjorë thonë se lejimi i këtyre reklamave mund të shkelë ligjin humanitar ndërkombëtar, pasi promovon operacione ushtarake në territor të pushtuar.

Nëntë reklama, të financuara nga këngëtari izraelit Mayer Malik, kërkonin donacione për grupe snajperësh, njësi dronësh dhe batalione të forcave speciale të dislokuara në Gaza.

Një nga reklamat, e cila është ende aktive në Facebook, thotë: “Na nevojiten urgjentisht trefeza për qitje për të përfunduar misionin tonë në Jabalia.”

Reklama të tjera kërkuan fonde për dronë për Batalionin Yasar dhe një njësi elitare të ushtrisë izraelite në Rafah, si dhe për dylbi për shikim natën për Brigadën Golani.

Malik nuk iu përgjigj dy kërkesave për koment nga Al Jazeera.

Sipas udhëzimeve të reklamimit të Meta, “Reklamat nuk duhet të promovojnë shitjen ose përdorimin e armëve, municioneve ose eksplozivëve. Kjo përfshin reklamat për aksesorë për modifikimin e armëve.”

Profesori Neve Gordon nga Queen Mary University, Mbretëria e Bashkuar, tha:
**“Facebook po fiton para nga veprimtari kriminale.

Duke lejuar palët e treta të postojnë reklama të tilla, Facebook bëhet bashkëpunëtor në këtë veprimtari kriminale, pasi vetë reklamat luajnë një rol në zbardhjen, normalizimin dhe legjitimimin e akteve që, sipas ligjit humanitar ndërkombëtar dhe Statutit të Romës, janë krime të rënda.”**

Deputeti britanik Brian Leishman shtoi:
**“Gjigantët e mediave sociale duhet të jenë shumë më të kujdesshëm për atë që lejojnë të shfaqet në platformat e tyre, në vend që të përfitojnë nga organizatat me një axhendë të rrezikshme dhe përçarëse.

Është koha që ata të marrin përgjegjësi, në mënyrë që të mos jenë bashkëfajtorë në shkeljet sistematike të ligjit ndërkombëtar.

Çdokush ka detyrimin të mos njohë, ndihmojë apo mbështesë mbajtjen e pushtimit të paligjshëm të territoreve palestineze – gjigantët e mediave sociale nuk janë të përjashtuar apo mbi ligjin.” /Al Jazeera/