Lufta e Izraelit kundër drejtësisë ndërkombëtare

Shkruan: IHSAN FARUK KILAVUZ, TRTworld

“Këmbëngul që të gjitha përpjekjet për të penguar, frikësuar apo influencuar në mënyrë të pahijshme te zyrtarët e kësaj gjykate duhet të ndërpriten menjëherë”.

Kryeprokurori i Gjykatës Ndërkombëtare Penale (GJNP) e lëshoi ​​këtë paralajmërim të fshehtë kur publikoi qëllimin e tij për të lëshuar urdhër-arreste për udhëheqësit izraelitë dhe të Hamasit.

Edhe pse ky paralajmërim fillimisht dukej si një deklaratë rutinë dhe e përgjithshme gjyqësore, një hetim gazetaresk marramendës i kryer së bashku nga tre media – The Guardian, +972 Magazine dhe Local Call – zbuloi se Karim Khan i zgjodhi qëllimisht këto fjalë dhe iu drejtua drejtpërdrejt palëve të përfshira.

Hetimi i përbashkët zbuloi se zyrtarë të lartë të qeverisë izraelite dhe të sigurisë orkestruan një operacion mbikqyrjeje nëntë-vjeçare që synonte GJNP-në për të penguar hetimin për krimet e luftës dhe krimet kundër njerëzimit të kryera nga udhëheqësit izraelitë.

Ndryshe nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND), e cila merret me ligjshmërinë e veprimeve të shtetit, GJNP fokusohet në individë të dyshuar për kryerjen e krimeve të luftës.

Kështu, pala izraelite i perceptoi përpjekjet hetimore të GJNP-së ndaj Izraelit si një “kërcënim të menjëhershëm dhe konkret” dhe i drejtoi përpjekjet e saj operacionale në frikësimin e individëve, duke u fokusuar kryesisht te ish-kryeprokurori Fatou Bensouda dhe presidenti aktual në detyrë Khan.

Operacioni i fshehtë angazhoi nivelet më të larta të qeverisë izraelite, duke përfshirë Ministrinë e Drejtësisë, Punëve të Jashtme dhe Çështjeve Strategjike, komunitetin e inteligjencës, si dhe sistemet ligjore civile dhe ushtarake, për të penguar hetimin.

Persona non grata: Fatou Bensouda

Fatou Bensouda ka qenë prej kohësh një objektiv i fushatave shpifëse të Izraelit, pasi ajo filloi hetimet paraprake dhe formale për krimet e luftës të kryera nga zyrtarët izraelitë në territoret e pushtuara palestineze pas pranimit të Palestinës në GJNP.

Bensouda nisi përpjekjet për të nisur një hetim për krimet e luftës mbi veprimet e Izraelit gjatë konfliktit të Gazës 2014, pavarësisht se u përball me presion dhe kundërshtim të konsiderueshëm si nga Izraeli, ashtu edhe nga aleati i tij pa kushte, SHBA-ja.

Kundërshtimi kryesor i Tel Avivit ndaj gjykatës ishte se asaj i mungonte juridiksioni mbi Izraelin.

Tel Avivi ka argumentuar vazhdimisht se GJNP-së i mungon juridiksioni për të ndjekur penalisht zyrtarët izraelitë për shkak të mos anëtarësimit të Izraelit në Statutin e Romës, i cili themeloi gjykatën, dhe për shkak se Palestina nuk është një shtet anëtar i plotë i Kombeve të Bashkuara.

Pavarësisht kësaj, Palestina u njoh si anëtare e GJNP-së me nënshkrimin e konventës në vitin 2015, pas pranimit të saj në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së si shtet vëzhgues jo-anëtar.

Menjëherë pas anëtarësimit në gjykatë, Autoriteti Palestinez (PA) i kërkoi zyrës së prokurorit të hetojë krimet e kryera në Gaza, Bregun Perëndimor të pushtuar dhe Jerusalemin Lindor.

Fatou Bensouda, kryeprokurore e atëhershëm, nisi një ekzaminim paraprak për të përcaktuar nëse kriteret për një hetim të plotë ishin përmbushur.

Veprimi i Bensouda ngriti alarmin në Tel Aviv dhe e shtyu Izraelin të ndërmarrë veprime, duke mobilizuar ekspertë ligjorë ushtarakë dhe civilë, si dhe inteligjencë, për të penguar hetimin e saj. Kjo përpjekje e koordinuar u mbikëqyr nga Këshilli i Sigurisë Kombëtare i Izraelit (NSC), që vepron nën autoritetin e Zyrës së Kryeministrit.

Është zbuluar se ish-shefi i Mossad, Yossi Cohen, ishte në qendër të operacioneve të fshehta të fokusuara në Bensouda, të cilat filluan edhe para se ajo të vendoste të niste një hetim zyrtar për krimet e dyshuara të luftës në territoret e pushtuara palestineze.

Disa nga këto veprime përfshinin takime të fshehta mes tyre.

Sipas raportit, operacioni i fshehtë raportohet të ketë marrë miratimin nga nivelet më të larta të qeverisë izraelite dhe përfshirja e Cohen në hetim u shtri përtej ndërhyrjes së thjeshtë deri në pikën e kërcënimit të drejtpërdrejtë të kryeprokurorit.

Ai përdori taktika ngacmimi, shantazhi dhe frikësimi kundër Bensoudës dhe familjes së saj.

Për më tepër, drejtuesi i spiunazhit thuhet se ka forcuar kërcënimet ndaj kryeprokurores dhe familjes së saj me veprime, duke i paraqitur asaj fotografi të bëra fshehurazi të bashkëshortit të saj gjatë një udhëtimi në Londër.

Megjithatë, pavarësisht fushatës së fshehtë të Tel Avivit, Bensouda mbeti e palëkundur.

Në mars 2021, në prag të dorëzimit të detyrës, ajo njoftoi fillimin e një hetimi zyrtar pas ekzaminimit paraprak.

Më pas, mandati i Bensouda-s si kryeprokurore përfundoi në qershor 2021 dhe ajo ia kaloi Karim Khan-it përgjegjësinë për të mbajtur përgjegjës zyrtarët izraelitë për krimet e luftës dhe krimet kundër njerëzimit të kryera në territoret palestineze.

Veprat kundër ‘administrimit të drejtësisë’

Karim Khan u bë kryefjalë kohët e fundit duke shpallur kërkesën për urdhër-arrestin e kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu dhe ministrit të mbrojtjes Yoav Gallant.

Duke deklaruar këtë lëvizje të rëndësishme ligjore kundër liderëve izraelitë, Khan nënkuptoi gjithashtu në të njëjtën deklaratë se presionet dhe ndërhyrjet në gjykatë vazhdojnë.

Ai pohoi, “Unë nuk do të hezitoj të ndjek penalisht përpjekjet për të penguar, frikësuar ose influencuar në mënyrë të pahijshme mbi zyrtarët e GJNP-së!”

Pohimi i Khan-it ishte një akt i guximshëm kundërshtimi i bazuar në parimet ligjore. Ai tregoi se sistemi ndërkombëtar i drejtësisë nuk do të frenohet ndaj aktiviteteve të paligjshme dhe kriminale të përdorura nga Izraeli për të shtrembëruar rrjedhën e drejtësisë.

Tel Avivi goditi një mur të fortë këtë herë dhe tani përballet me rrezikun e një hetimi shtesë sipas nenit 70 të Statutit të Romës.

Neni 70, i titulluar “Vendet kundër administrimit të drejtësisë”, i cilëson si krime të dënueshme ndërhyrjet që synojnë pengimin ose ndikimin korruptiv në proceset e hetimit dhe gjykimit, duke garantuar mbrojtjen e këtyre procedimeve.

Në këtë kontekst, fushata klandestine e Izraelit kundër gjykatës bie në juridiksionin e GJNP-së, siç specifikohet në artikull: veprime të tilla si pengimi, frikësimi ose ndikimi korruptiv ndaj një zyrtari të gjykatës për të penguar ose detyruar ata që të kryejnë siç duhet detyrat e tyre konsiderohen të dënueshme.

Rrjedhimisht, Khan theksoi fuqinë parandaluese të gjykatës, duke deklaruar se do të qëndrojë kundër veprimeve që janë kundër administrimit të drejtësisë. Se sa larg veprimet do të ndjekin një retorikë të tillë mbetet për t’u parë, por të paktën Izraeli u ekspozua për atë që është: Një shtet mashtrues.

Pse drejtësia ndërkombëtare duhet të qëndrojë e patundur

Luftërat e paligjshme të Izraelit kundër palestinezëve janë shndërruar prej kohësh në “një luftë kundër vetë ligjit ndërkombëtar”.

Statusi de facto i Tel Avivit si aitoritet “mbi ligjin” vihet gjithnjë e më shumë në pikëpyetje. Kështu, shteti hebre ka rritur aktivitetet e tij që minojnë të drejtën ndërkombëtare. Logjika e re e saj është: “Nëse nuk ka ligj ndërkombëtar, nuk ka shkelje”.

Në këtë drejtim, Izraeli, i cili më parë u përpoq të provonte se veprimet e tij ishin “brenda kufijve të ligjit” në përgjigje të akuzave “shkelje”, tani nuk e ndjen më nevojën për një justifikim të tillë.

Pa dyshim, guximi i Tel Avivit është i rrënjosur në mosndëshkimin e tij dhe mbështetjen e padiskutueshme që ka marrë nga aleatët e tij perëndimorë për dekada.

Megjithatë, rritja graduale e reagimeve kundër Tel Avivit si nga ICC ashtu edhe nga GJND tregon se gjërat po ndryshojnë dhe klima e mosndëshkimit përfundimisht do të marrë fund.

Duke pasur parasysh të gjitha gjërat, institucionet gjyqësore ndërkombëtare duhet të mbeten të guximshme kundër Izraelit, pavarësisht nga të gjitha kërcënimet dhe fushatat. Ata nuk duhet të hezitojnë të përdorin të gjitha mjetet ligjore që kanë në dispozicion për të promovuar respektimin e ligjit ndërkombëtar dhe përfaqësuesve të tij.

Presioni politik i kombinuar me një gjyqësor të fortë është rruga përpara për t’i dhënë fund kësaj padrejtësie të toleruar prej kohësh.

——————————————

Ihsan Faruk Kilavuz është një studiues i Qendrës Kërkimore të TRTworld i specializuar në ligjin ndërkombëtar të të drejtave të njeriut dhe konfliktet e armatosura.