Fondi i pasurisë së Norvegjisë tërhiqet nga Caterpillar për shkak të “shkeljeve të të drejtave të njeriut” në Gaza
Fondi sovran i pasurisë së Norvegjisë, më i madhi në botë, njoftoi të hënën se është tërhequr nga prodhuesi amerikan i pajisjeve ndërtimore Caterpillar Inc dhe nga pesë banka izraelite për shkak të shkeljeve të të drejtave të njeriut në Gaza.
Bordi ekzekutiv i fondit, me vlerë 1.9 trilion dollarë, tha në një deklaratë publike se ka vendosur të tërhiqet nga të gjitha gjashtë entitetet pas këshillimit nga Këshilli i Etikës, i cili theksoi se ato “kontribuojnë në shkelje të rënda të të drejtave të individëve në situata lufte dhe konflikti”.
Këshilli i Etikës shtoi se “buldozerët e prodhuar nga Caterpillar po përdoren nga autoritetet izraelite për shkatërrimin e paligjshëm dhe të gjerë të pronave palestineze”.
“Nuk ka dyshim se produktet e Caterpillar po përdoren për të kryer shkelje të gjera dhe sistematike të ligjit humanitar ndërkombëtar,” thuhej në deklaratë, duke shtuar se kompania nuk ka zbatuar asnjë masë për të parandaluar përdorimin e tyre për këto qëllime dhe se këshilli e konsideron “një rrezik të papranueshëm që Caterpillar po kontribuon në shkelje serioze të të drejtave të individëve në situata lufte ose konflikti.”
Sipas vlerësimit të këshillit, ushtria izraelite ka përdorur buldozerët e prodhuar nga Caterpillar për dekada, me një ndërprerje të shkurtër midis 2024 dhe 2025. Këto makina u siguruan Izraelit përmes programit amerikan të shitjeve të pajisjeve ushtarake dhe më pas u modifikuan nga palë të tjera për “qëllime ushtarake”.
Fondi zotëronte 1.2 përqind të aksioneve të Caterpillar, me një vlerë prej 2.4 miliardë dollarësh deri më 31 dhjetor. Ky është një goditje për kompaninë, e cila raportoi një rënie prej 21 përqind të fitimeve në të ardhurat e tremujorit të dytë, duke u përballur me kosto të pafavorshme prodhimi për shkak të tarifave më të larta.
Vit të kaluar, fondi më i madh privat pensioni në Norvegji gjithashtu tërhoqi pjesëmarrjen e tij në Caterpillar për shkak të përfshirjes së saj në shkelje të të drejtave në territoret palestineze të pushtuara. Fondi KLP me bazë në Oslo shiti aksionet dhe obligacionet e tij në kompani, me vlerë 69 milionë dollarë në qershor të vitit të kaluar.
Fondi gjithashtu tërhoqi investimet nga pesë banka izraelite që financojnë ndërtimin e vendbanimeve të paligjshme në Bregun Perëndimor të pushtuar. Këto kompani përfshinin First International Bank of Israel, FIBI Holdings, Bank Leumi, Mizrahi Tefahot dhe Bank Hapoalim.
Aksionet në pesë bankat izraelite vlerësoheshin së bashku 661 milionë dollarë më 30 qershor, sipas të dhënave të fondit.
Fondi i pasurisë së Norvegjisë financohet nga të ardhurat e mëdha të naftës në vend, me një vlerë prej 1.9 trilion dollarësh dhe investime në më shumë se 8,600 kompani në mbarë botën.
Tërheqja nga bankat do të thotë se fondi ka gjysmuar pjesëmarrjen e tij në kompanitë izraelite vetëm në pak javë.
Në fillim të këtij muaji, fondi njoftoi se do të tërhiqej nga 11 kompani izraelite pas një raporti në gazetën kryesore norvegjeze Aftenposten, e cila tha se fondi kishte investuar në një prodhues izraelit të motorëve të avionëve që furnizonte pjesë për avionët luftarakë izraelitë që vrisnin njerëz në Gaza, duke shkaktuar një reagim të gjerë publik.
Si pasojë, Kryeministri Jonas Gahr Store i kërkoi Ministrit të Financave dhe ish-sekretarit të përgjithshëm të NATO-s, Jens Stoltenberg, një rishikim. Presioni nga aktivistët pro-palestinezë është rritur mbi fond që nga fillimi i luftës së Izraelit në Gaza në tetor 2023.
Qeveria e udhëhequr nga Partia Laburiste kaloi muaj të tërë duke rezistuar presionin, me parlamentin e Norvegjisë që në qershor refuzoi një propozim për të tërhequr investimet nga të gjitha kompanitë ushtarake izraelite që operojnë në Gaza dhe Bregun Perëndimor të pushtuar.
Sipas faqes së internetit të Norges Bank Investment Management, qëllimi i fondit është “të sigurojë menaxhimin afatgjatë të të ardhurave nga burimet e naftës dhe gazit të Norvegjisë, në mënyrë që kjo pasuri të përfitojë brezat aktualë dhe ata të ardhshëm.”
